Халкаро савдо

6.3. ХВФ томонидан таклиф этилган тўлов баланси тузилиши. 
Тўлов балансига бир қанча ўзгартиришлар киритилган. “Тўлов баланси” 
термини XVIII асрда шотланд иқтисодчиси Джеймс Стюарт томонидан 
киритилган. XX аср бошларига келиб балансни тузиш кўпроқ Англия ва АКШ да 
тадқиқ қилинган. Шундай тадқиқотлар асосида Халқаро валюта фонди 
томонидан барча давлатлар учун тўлов балансини тузиш услубияти 
стандартлаштирилган.
Ҳозирда ХВФ томонидан 1977 йилда, 4 бор нашр қилинган “Тўлов баланси 
бўйича кўрсатмалар“даги схема тўлов балансини тузишда намуна сифатида 
қўлланилади. Бу схема етарлича вақт мобайнида синовдан ўтказилган. 
ХВФ томонидан тавсия этилган балансни тузишнинг тўлиқ схемаси 12 
бўлимдан иборат. Яхлитлаштирилган схема бу бўлимларни 7 гуруҳга 
бирлаштиради. 
ХВФ услубияти бўйича тўлов баланси бўлимларининг яхлитлашган 
кўриниши 
1 
2 
3 
1. А.Жорий операциялар (жорий тўлов 
баланси) 
С*.1 = С.9 + С.10 
2. Товарлар: экспорт 
3. Товарлар: импорт 
4. Савдо баланси 
С.4 = С.2 + С.3 
5. Бошқа товарлар, хизматлар ва 
даромадлар 
6. Кредит 
7. Бошқа товарлар, хизматлар ва 
даромадлар 
С.7 = С.4 + С.5 + С.6 
8. Жами товарлар, хизматлар ва 
даромадлар 
9. Хусусий биртомонлама ўтка-зишлар 
С.9 = С.7 + С.8 
Жами, давлатнинг биртомонлама 
ўтказишларини ҳисобга олмаган 
ҳолда 

---

102 
10. Давлатнинг биртомонлама 
ўтказишлари
11. Тўғридан-тўғри сармоя ва бошқа узоқ 
муддатли капитал 
С.11 = С.12 + С.13 + С.14 + С.15 + С.16 + С.17 
12. Тўғридан-тўғри сармоялар 
13. Портфел сармоялари 
14. Бошқа узоқ муддатли капитал 
15. Миллий давлат сектори 
16. Банк сектори 
17. Бошқа секторлар