Халцаро бобур фонди

Ҳум ою нф ол Вобурподш оҳ
ш оҳи жаҳон бўлди,
К и Ҳ и и д олиб, мухолиф аскарига
комрои бўлди.
(Исмоил Бекжон таржимаси.)
Т ари х чи М ирзо Олим М уш р и ф н и н г 
„А нсоб у с-са ло ти н фи т а в о р и х и хаво- 
қ и н “ („Султонлар насаблари ва х о қонлар 
т а р и х л а р и " ) асар ид а Б о б у р н и н г ҳаёти: 
таваллуди, исми ш арифининг Х ожа Убай- 
дуллоҳ Аҳрор томонидан қўйи лиш и каби 
тафсилотлар берилган.
Ўзбекистонда Бобур ҳаёти ва ижодини 
ўрганиш , асарларининг илм ий академик 
ва о м м ави й н а ш р л а р и н и эъ л о н қ и л и ш
асосан XX асрнинг 40- йилларидан бош- 
ланди. Ушбу х ай р л и иш б о ш ла н и ш и га 
м уайян маънода А ли ш ер Навоий тавал- 
луди тантаналарининг реж алаш тири лиш и 
ва ў тказили ш и ҳам туртки бўлган, деган 
ф и к р л а р бор.
Б о б ур н и н г Ў збек исто нд а т а н и л и ш и
ва ў р ган и л и ш и д а олим л ар д ан Абдурауф 
Ф и т р а т , М а қ с у д Ш а й х з о д а , Ҳ о м и л
Ё қ у б о в , О й б ек , О ли м Ш а р о ф и д д и н о в , 
Порсо Ш ам си ев, Содиқ М ирзаев, А зиз 
Қ аю мов, Воҳид А бдуллаев, Н атан Мал- 
л а е в , Б о т и р х о н В а л и х ў ж а е в , Х о с и я т
4 — Бобурнома
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

26
БОБУРНОМЛ
Н а з а р о в а , Ҳ а м и д у л л а Ҳ а с а н о н , С аи д 
А л и е в , А л е к с а н д р С а м о й л о в и ч , И я
Стеблева, М ихаил Салье, Сабоҳат Азим- 
ж о н о в а, С аидбек Ҳ асан о в, А б д у р а ш и д
А б д у г а ф у р о в ,
Ё қ у б ж о н
И с ҳ о қ о в ,
И б р о ҳ и м Ҳ а қ қ у л , Т у р ғ у н Ф а й з и е в ,
Ф озил а С улаймонова, Ф атҳид д ин Исҳо- 
қов, Ҳ а с а н ж о н Қ у д р а т и л л а е в , И см оил 
Б е к ж о н , Б е г а л и Қ о с и м о в , Ғ а й б у л л а
Саломов, Н е ъ м а т у л л а О таж онов, Ансо- 
р и д д и н И б р о ҳ и м о в , Р а ҳ и м В о ҳ и д о в , 
Ҳ ам идулла Болтабоев, Иқболой Адизова, 
Гафуржон Сотимов, Зо ки р ж он Машрабов, 
С а й ф и д д и н
Ж а л и л о в ,
а д и б л а р д а н
П ирим қул Қодиров, Хайриддин Султонов, 
Қ ам ч иб ек К е н ж а н и н г х и з м а т л а р и қайд 
этгуликдир.
Ҳар нима бўлганда ҳам шоҳ ва шоир 
Бобур асарларининг ўзбек поэзияси анто- 
л о г и я с и г а , ўрта м а к т а б д а р с л и к л а р и г а
к и р и т и л и ш и , 40- й и л л а р д а ё қ „Бобур- 
н ом а“нинг и к к и китоб ҳолида наш р эти- 
л и ш и , рус т и л и г а М и х а и л С а л ь е то- 
монидан тар ж им а қ и л и н и ш и ва ш у тар- 
ж и м а орқали бошқа тилларга ўгирилиш и; 
Б о бур д а в р и , ҳ а ё т и ва и ж о д и ҳ а қ и д а
тарих, адабиёт ф анларидан номзодлик ва 
д о к т о р л и к д и с с е р т а ц и я л а р и н и н г ёзи- 
л и ш и , Б о бу р а с а р л а р и учун л у г а т л а р
т у з и л и ш и , адабиёт ва с а н ъ а т д а Б обур 
о б р а з и н и н г я р а т и л и ш и , Ў з б е к и с т о н д а
ш о и р н о м и н и н г а б а д и й л а ш т и р и л и ш и
кабилар XX асрга мансубдир. Бунда 80- 
й и л л а р и Бобурга нисбатан м аф ку р ав и й
х ур у ж л ар у ю ш ти рилган ини ҳам инобатга 
олмоқ кер ак бўлади, албатта.
60- й и ллардаёқ Сабоҳат А зим жонова 
ва Азиз Қаюмов Бобур асарларининг уч 
ж ил д л иги ни эълон қ илганликлари ; Порсо 
Ш а м с и е в ва С о д и қ М и р з а е в „Б о б у р - 
нома“ нинг илмий-танқидий матнга яқин- 
л аш ти р ил ган м у к ам м ал нусхасини наш р 
э т г а н л и к л а р и , С аидбек Ҳ асанов Бобур- 
нинг „М уфассал“ номли йи р ик аруз тад- 
қи қо ти н и „М ухтасар“ номи остида асли- 
нинг фотофаксимил нусхасини ва матнни 
к и р и л л ҳарфларида наш рга тайёрлаб чоп 
э т т и р г а н и , И я С т е б л е в а н и н г „ Б о б у р
газа л л ар и сем ан ти к аси " т а д қ и қ о т и н и н г 
я р а т и л г а н и , С ал о ҳ ид д и н Ж а м о л о в н и н г
„Бобурнома“нинг бадиий х у су си ятл ар и“ , 
Х о с и я т Н а з а р о в а н и н г „ З а ҳ и р и д д и н
М уҳаммад Бобур асарлари учун қисқ ача
л у га т “ , Сабоҳат А зим ж онованин г „Бобур- 
нинг Кобул ва Ҳ индистондаги д а в л а т и “ , 
Ғ айб улла Саломов ва Н е ъ м а т у л л а Ота 
ж о н н и н г „ Б о б у р н о м а ж а ҳ о н к е з а д и “ 
китобларин ин г олам юзини кўргани бо- 
бур ш у но сл икк а қ ў ш и л га н и л м и й ҳисса- 
лар бўлди.
Б ую к исти қлол ш оҳ ва ш оир Бобур 
бўй-бастини ўз эл ига б аралла н а м ой и ш
қ и л и ш н и н г ян ги -ян ги и м к о н и я т л а р и н и
яратди. М устақиллик ва м иллий гоя олим- 
ларга бобуршуносликда ўзига хос қанот 
берди, д ейи ш м у м к и н . Ушбу й и л лар да 
Бобур ва бобурий ижодкорлар асарларини 
к а т т а т и р а ж л а р д а н а ш р қ и л и ш ж а д а л
суръатларда давом этди.
Комрон девонининг оммавий ва илмий- 
танқидий матнларини профессор Саидбек 
Ҳ а с а н о в а м а л г а о ш и р д и . Энг ж и д д и й
ю т у қ л а р д а н бири ш у ол им т а й ё р л а г а н
Б о б у р н и н г ф и қ ҳ г а о и д „ М у б а й й и н “ 
а с а р и н и н г м у к а м м а л н а ш р и бўлди. Бу 
ю туқларнин г ҳадди аълоси Порсо Шам- 
сиев, Содиқ Мирзаев наш рлари ва Эйжи 
М ано и л м и й - т а н қ и д и й м а т н и а со с и д а 
„ Б о б у р н о м а “ н и н г 2 0 0 2 й и л г и н а ш р и
бўлди. Б у илм ий х изм ат ҳам профессор 
Саидбек Ҳасановга насиб этди.
Истиқлол йиллари давомида Бобур ва 
бобурийлар ҳақидаги китобларнинг кўп- 
лаб яр ати л ган и н и алоҳида қайд этиш га 
тўгри кел ад и ; юзлаб м а қ о л а л а р , ўнлаб 
рисола ва монограф иялар бунинг ёрқин 
далилидир, Ҳ асанжон Қудратиллаевнинг 
„Бобур арм они“ , Раҳим Воҳидовнинг „Биз 
б и л г а н ва б и л м а г а н Б о б у р “ , И қ б о л о й
Адизованинг „Сўзумни куруб англагайсан 
ў з у м н и ...“ , А нсориддин И броҳим овнинг 
„Б о б у р н о м а “ — бую к а с а р “ , „Бобурно- 
м а “даги ҳиндча сўзлар“ , Гафуржон Соти- 
мовни нг „Б о б у р и й з о д а л а р “ , „ М а р к а з и й
Осиё ва Ҳ и н д у ст о н т а р и х и д а бобурий- 
ларнинг ў р н и “ , Сайфиддин Ж алиловнинг 
„Бобур ва Юлий Ц езарь“ , „Бобур ҳақида 
ў й л ар “ , Фатҳиддин Исҳоқовнинг „Бобур- 
нома“ учун қисқ ача изоҳли л у гат “ , Зокир- 
ж о н М аш р аб о в ва С. Ш о к а р и м о в н и н г
„Асрларни бўйлаган Бобур“ , А зиз Қаюмов 
ва С аи д б е к Ҳ а с а н о в н и н г „ Б о б у р ижо- 
диёти“ , Қамар Раиснинг „Бобур шахси ва 
ш е ъ р и я т и “ , Ш аф и қа Ё рқи н н и н г „Бобур 
д е в о н и . Т а к м и л а “ ; К о м р о н „ Д е в о н “ и 
(илмий-танқидий матн), „Гулбадан Бегим
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

БОБУРНОМЛ
27
„Ҳ у м о ю нно м а“ , Ру м ер Годеннинг „Гул- 
бадан“ романи, П и р и м қ у л Қодировнинг 
„Бобур“ , „Авлодлар довони" романлари, 
Х а й р и д д и н С у л т о н о в н и н г „ Б о б у р н и н г
т у ш л а р и “ , „Саодат с о ҳ и л и ", „Бобурий- 
н о м а“ қи с сал ар и ва м аъ р и ф и й романи, 
Қ а м ч и б е к К е н ж а н и н г „ Ҳ и н д с о р и г а “ , 
„ Б у ю к л а р и з и д а н “ , „ А н д и ж о н д ан Дак- 
к а г а ч а “ , „ А н д и ж о н д ан Б а г д о д га ч а " са- 
ф арном алари ш у лар ж у м ласи дандир.
Улуғ И стиқлол билан д еярли тенгдош 
йил фёвралидан таъсис этилган 
Бобур халқаро х ай р и я фонди ҳам Заҳи- 
р и д д и н М у ҳ а м м а д Б о б у р а б а д и я т и н и
т аъ м и н л аш д а, Бобур ва бобурийлар асар- 
л а р и , т а р ж и м а л а р и ва у л а р ҳ а қ и д а г и
ж а ҳ о н о л и м л а р и н и н г т а д қ и қ о т л а р и н и
қ ўлёэм а, тошбосма ва типограф ик нашр- 
лар ҳолида уз ватанига — А ндижонга олиб 
к ел и ш д а куплаб хай р ли иш ларни бажар- 
моқца. Чунончи: фонд ташаббуси билан 
А н д и ж о н ш аҳ р и д аги Б оғи ш ам о л мавае- 
сидан 3 00 г е к т ар л и к ер Бобур М иллий 
боғи учун аж рати б олиниб, бунёдкорлик 
иш л ар и олиб борилди. Боғда „Бобур ва 
ж аҳ о н м а д а н и я т и “ музейи т аш к и л этил- 
ди. Огра ва К обулдаги Бобур қабрлари 
х о к и д а н к е л т и р и л и б , М и л л и й б о г д а
Бобурнинг м уҳташ ам рам зий мақбараси 
бунёд этилди. Гўё Бобур қабри кўчириб 
к ел и н д и . З аҳи р и д д и н М уҳам м ад Бобур- 
шоҳ ш оир тилидан васият қилганидек: