Халқаро туризм

Сақлашга имконсизлик
– бу туристик хизматларнинг навбатидаги
фарқли қирраларидир. Уларни пала-партиш амалга ошириш ёки кўплаб 
қолдириш мумкин эмас. Транспортда йўловчи ташиш, жойлаштириш 
воситаларида саноат ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари сингари келгусида 
сотиш учун жамғарилиши мумкин эмас. Бугун отелда фойдаланилган номер, 
самолётдаги ўрин эртага унинг эгаларига ўрнини қоплаб бўлмайдиган йўқотиш 
бўлиб қайтади. бундай ҳолда туристик маҳсулот бузилишга маҳкум. 
Хизматларни сақлашга имконсизлик – доимий талаблар шароитида мураккаб 
муаммо ҳисобланмайди. Бироқ кўпгина хизматлар турларига, шу жумладан, 
туристик хизматларга талаб тебраниб, ўзгариб туради. Унинг катталиги 
йилнинг мавсуми ва ҳафта кунларига боғлиқ равишда ўзгаради. Агар талаб 
таклифдан ошиб кетса, вазиятни саноатдаги каби омбордан товар олгандай 
ўнглаш мумкин эмас. Худди шундай талаб кам бўлганидан хизматларни зарур 
кунларга атаб заҳира қилиб ҳам бўлмайди. Агар таклиф ортиқча мавжуд бўлса, 
ишлаб чиқариш қуввати бекор туради ва фирма зарар кўради. 
«Бир дақиқада» хизмат хизматлар бозорида таклиф ва талаб 
мувозанатини тъминловчи стратегияни ишлаб чиқишни талаб қилади. Бозорий 
мувозанатга 
эришишнинг 
турли 
йўллари 
мавжуд. 
Масалан, 
дифференциялашган нарх, чегирма белгиланиши, бошқа рағбатлар талабни 
мавсумлар – вақтларга бир текис тақсимлаш имконини беради. Талабни 

---

123 
бошқаришнинг бошқа кенг тарқалган усули – хизматларга олдиндан 
буюртмалар олиш тизимини жорий этишдир. Талаблар авжи даврида корхона 
хизмат кўрсатиш тезлигини оширади, қўшимча хизматлар таклиф қилади 
(қаҳва, янги газета журналлар ва бошқ). Бу асосий хизматларни кутаётган 
мижозларни зериктирмайди. Корхона аралаш касбга ходимларни ўқитади, 
вақтинча 
ходимлар 
ёллайди. 
Юқорида 
санаб 
ўтилган 
таъриф 
(характеристика)лардан ташқари, туристик маҳсулот бир қатор бошқа фарқли 
қирраларга эга. Улар орасида истеъмол хусусиятларининг бузилиб кетиши, 
ноаниқлик ва қандайдир даражада хизмат кўрсатиш манбаининг анонимлиги, 
ишлаб чиқарувчининг кўп субъектликка асосланганлиги ва туристик 
хизматларда сотувчи ва истеъмолчининг бир-биридан ажралиб қолиши, 
туристик маҳсулотнинг сотилмай қолиши. Бу талабнинг янги динамик шаклини 
туғдиради, етказиб берувчига қараб боради. Туристик хизматларнинг бу 
хусусиятлари туризмда операцияларни бошқаришни иқтисодий самарадорлик 
жиҳатидан саноатга қараганда анча қийинлаштиради.