Халқаро туризм

Расм 6 
Товарлар ва хизматларни ишлаб чиқариш ва истеъмол 
 қилувчиларнинг ўзаро алоқадорлиги 
 
Товарлар
 
 
 
 
 
 
Хизматлар 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Манба:
А.Ю.Александрова. Международный туризм. М., 2004. 
Хизматларни ишлаб чиқариш ва истеъмол қилиш ажралмаслигида 
сотувчи ва мижоз ўртасидаги алоқа даражаси турлича бўлиши мумкин. Айрим 
хизматлар буюртмачи бўлмаган пайтда кўрсатилади (автомобилларни 
таъмирлаш). Бошқа хизматлар ёзма алоқалар ёрдамида тақдим этилади 
(курсларда ўқиётганлар) ёки техник воситалар (пул бериш, билет сотиш бўйича 
автоматлар). Аммо хизматларнинг кўпчилик турлари сотувчи ва харидорларни 
Ишлаб чиқариш 
Сотиш 
Сақлаш
Бир пайтда ишлаб 
чиқариш ва 
истеъмол қилиш 
Сотиш 
Истеъмол қилиш 

---

120 
бевосита жипс алоқада бўлишини тақоза этади. Масалан, курортда мижозсиз ва 
тиббий ходимсиз даволаш мумкин эмас, ресторанда хизмат кўрсатиш бевосита 
кейинги пайтда официантлар работларга алмаштирилаётган бўлсада, умумий 
овқатланиш корхоналари ходимлари билан боғланган хизматлар ишлаб 
чиқариш жараёнида сотувчи ва харидор ролини ўзгариши билан боғланган. 
Мижоз хизматни фақат истеъмол қилмайди уни ишлаб чиқариш ва етказишга 
ҳам қўшилади. Хизмат кўрсатиш соҳасида такрор ишлаб чиқариш фазалари 
барча жараёнларида харидорнинг иштирок этиши шуни билдирадики, етказиб 
берувчи нимани қандай ишлаб чиқараётгани ҳақида қайғуриши керак. Харидор 
ҳузурида сотувчи хулқи хизматларни такрорлаш эҳтимолларини белгилаб 
беради. 
Тадқиқотлар кўрсатадики, хизматларни сотиш шахсан катта иштирокни 
ва товарни сотишга нисбатан харидордан ахборот олишни кўпроқ талаб қилади. 
Харидор кўпинча сотувчи ўзига хос хизмат эксперти сифатида қарайди, 
бу борада унинг билимига умид боғлайди. Шу маънода деярли доимий равишда 
сотувчи хизмати унинг ажралмас қисми сифатида қабул қилинади. Шунинг 
учун мижоз билан бевосита алоҳида бўладиган ходимни тўғри танлаш ва 
ўқитиш бизнинг давримизда ҳам муҳим аҳамият касб этади. Хизмат сифати 
ходимларни касб маҳоратларига, харидорлар талаби қондирилишига ва охир 
оқибат фирмаларнинг рақобатдошликларига боғлиқ.