Хайдарова дилрабо рахимжоновна



Download 1,69 Mb.
bet8/37
Sana01.06.2022
Hajmi1,69 Mb.
#628421
TuriДиссертация
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   37
Bog'liq
дисс бирлашган Д.Х.Р

Phlomoides kaufmanniana. 0,03-0,04% эфир мойлари Туркистон тизимидаги т. урларнинг захиралари жуда оз ва йиғиш амалга оширилмаслиги керак[35.23-б].
Phl.speciosa. Таркибида алкалоидлар бор-0,35, стахидрин флавоноидлар, илдиз кисми-алкалоидлар, Ер усти органлари – 0,75% эфир мойи -0,12% алкалоидлар, флавоноидлар ва кумаринлар поялари ва баргларида сапонинлар ва меваларида алкалоид мавжуд. Фаргона водийсида захираси етарли [33. 339-б, 37.294-б].
Phl.nuda. Taркибида флаваноидлар мавжуд. Tурларнинг Олой, Фаргона ва Чотқол тизмаларида захиралари флаваноилар ишлаб чикариш учун хом ашёни тайорлаш учун етарли [34. 200б,38.30-31б].
Phl.angreni. - 5,5% углеводлар, шунингдек иридоилар, фенолкабоксил кислоталар аниқланг. Баргларида иридоидлар, фенолкарбоксил кислоталар, гулларида фенолкарбон кислоталар ва флаваноидлар топилган [36. 37.294-б].
Шимолда ўсган кўп йиллик ўсимликлардан Ph.Tuberosa ер устки фитомассаси гидродистилляция усули билан олинган эфир мойининг кимёвий таркиби аниқланган. Эфир мойи унуми 0,32% қуруқ хомашёсига нисбатан ажратилган. Мой таркибидан 32 та модда аниқланган, улардан 21 таси асосий моддалар. Энг кўп учрайдиганлари: тимол, этилнеролат, транс-α-бергамотен, трикозан, гексагидрофарнезил ацетон, гептакозан,α-кариофиллен, борнилацетат, гумулен[39. 10-11-б].
I.1 -жадвал.
Тайга ўрта поғонасида Коми республикасида ўстирилган Phlomoidoes tuberosa ер устки фитомассаси эфир мойлари компонент таркиби.2016 йил

№:

Компонентлар

Тўла мойга нисбатан масса қисмида, %

№:

Компонентлар

Тўла мойга нисбатан масса қисмида, %

1.

Okt-1-en-3-ol

0,6

20.

α-kariofillen

3,5

2.

Kamfen

0,1

21.

Gumulen

2,8

3.

Delta-3-karen

0,3

22.

 -farnezen

1,7

4.

Limonene

0,1

23.

GermakrenD

0,1

5.

Gamma-terpinen

0,2

24.

Kadina-1(10),4-diyen

0,7

6.

Linalool

0,2

25.

Muurolen

1,0

7.

Borneol

0,4

26.

Kadina-3,9-diyen

0,1

8.

Timol

30,9

27.

α-kadinol

0,2

9.

Karvakrol

4,2

28.

α-bisabolol

0,3

10.

Etilnerolat

5,8

29.

Xamazulen

0,3

11.

Timolmetilefiri

0,5

30.

Neroledolizobutanoat

0,9

12.

Karvon

1,9

31.

Geksagidrofarnezil

4,1

13.

Geraniol

1,3

32.

Palmitinkislota

1,2

14.

Bornilasetat

3,3

33.

Sembren

0,3

15.

α-longipinen

0,1

34.

Trikozan

5,3

16.

Geranilasetat

0,1

35.

Tumbergol

0,7

17.

Longifolen

1,1

36.

Pentakozan

2,2

18.

Izo-kariofillen

0,3

37.

Geptakozan

3,6

19.

Trans-α-bergamoten

5,7

38.

Geksadekankislota

0,4

Идентифицирланган моддалар умумий эфир мойга нисбатан 86.4% аниқланган. Энг кўпи тимолдир (30.9%), ҳамда ароматик модда карвакрол (4.2%) ва тимол метил эфири (0.5%) аникланган. Тимол ва карвакроллар антисептик ва фунгицид таъсирга эга. Тимол ва карвакролдан бошқа яна 8 та компонент мавжуд: этилнеролат, транс-α-бергамотен, трикозан, гексагидрофарнезил ацетон, гептакозан, α-кариофиллен, борнил-ацетат, гумулен[ 40. 32-б ].


Оловли ўт (Phlomoides nuda)нинг кўплаб доривор хусусиятлари ўсимлик таркибидаги биологик фаолликка эга бўлган ва кўплаб доривор ўсимликлар фармакологик таъсирининг асоси бўлган иридоидларнинг мавжудлиги билан боғлиқ. Мазкур бирикмалар илмий тадқиқот натижаларига кўра, қон ҳосил бўлиш тезлигига таъсир қилади, анемия касаллигини олдини олади ва даволайди, қон ивишини оширади, шунингдек, геморой, сил, бачадон қон кетишини тўхтатади. Иридоидлар қон босимини оширади ва қон томирларини торайтиради. Наманган вилояти Янгиқўрғон туманда ўсувчи Ph. nudaни кимёвий таркиби ўрганилмаган.
§I.2. Вирусли Гепатит Б касаликларини даволашда қўлланиладиган синтетик дори воситаларининг кимёвий таркиби ва хусусиятлари
ЖССТ маълумотларига кўра, сўнгги 20 йил ичида бутун дунё бўйлаб юқори ўлимга олиб келадиган жигар касалликлари сонининг аниқ ўсиш тенденцияси кузатилди. Бугунги кунда дунёда турли хил гепатобилиар патологиялар билан оғриган беморлар сони 2 миллиард кишидан ошади. Биргина МДҲ давлатларида ҳар йили 500 000 дан 1 миллионгача одам у ёки бу жигар касалликларидан азият чекувчи сифатида рўйхатга олинади. Украинада сўнгги 10 йил ичида сурункали гепатит ва жигар Циррозининг тарқалиши камида 2,5 баробар ошди. Aйни пайтда Украинада турли хил етиологияли сурункали гепатит билан оғриган 280 мингдан ортиқ бемор (100 минг аҳолига 652) ва жигар церрози билан касалланган 40 мингдан ортиқ бемор (100 минг аҳолига 128) диспансерларда рўйхатга олинган. Сурункали жигар касалликлари билан оғриган беморлар сонининг кескин ўсишига вирусли ва токсик (алкоголли ва гиёҳванд моддалар билан боғлиқ) гепатитларнинг кўпайиши, шунингдек, семизлик ва қандли диабет билан касалланганлар сонининг сезиларли даражада кўпайиши ёрдам берди. нисбатан янги нозологик шакл - алкоголсиз ёғли жигар касаллигининг ривожланишининг асосий сабабидир. [ 41]
Жигар патологиясини комплекс даволашнинг замонавий дастури иккита асосий йўналишни ўз ичига олади: етиотропик ва патогенетик терапия. Етиотропик терапия, қоида тариқасида, инфекциянинг парентерал механизми бўлган вирусли гепатит учун қўлланилади ва касалликнинг қўзғатувчиси репликациясини бостириш ва уни йўқ қилишга қаратилган. Патогенетик терапиянинг асоси гепатоцитларнинг тузилиши ва функциясига таъсир қилувчи препаратлардир. Бу одатда "гепатопротекторлар" атамаси билан белгиланадиган патогенетик терапия воситасидир. Буларга гепатоцитларнинг патологик таъсирга чидамлилигини оширадиган турли хил дорилар гуруҳлари вакиллари киради; уларнинг нейтраллаш функциясини кучай тириш ва жигар ҳужайраларининг бузилган функцияларини тиклашга ҳисса қўшиш. [ 42 ]
Гепатопротекторларнинг таъсири жигарда гомеостазни тиклашга, унинг патоген омиллар таъсирига чидамлилигини оширишга, функционал фаолликни нормаллаштиришга ва жигарда регенерация жараёнларини рағбатлантиришга қаратилган. Гепатопротекторларни қўллаш учун кўрсатмалар алкоголли ва алкоголсиз стеатогепатит, дори, токсик, холестатик ва вирусли жигар шикастланиши (етиотропик терапиядан ташқари) Идеал гепатопротекторга қўйиладиган асосий талаблар Р. Преисиг томонидан 1970 йилда ишлаб чиқилган: таъсири. Жигар орқали "биринчи ўтиш"; - юқори фаол зарарли бирикмаларни боғлаш ёки ҳосил бўлишини олдини олиш қобилияти; - ҳаддан ташқари яллиғланишни камайтириш қобилияти; - фиброгенезни бостириш; - жигар регенерациясини рағбатлантириш; - жигар патологиясида табиий метаболизм; - кенг энтероҳепатик қон айланиши - токсикликнинг йўқлиги .Aфсуски, бугунги кунга қадар тиббий амалиётда қўлланиладиган гепатопротекторларнинг ҳеч бири ушбу талабларга тўлиқ жавоб бермайди, гарчи сўнгги йилларда замонавий гепатопротекторларнинг арсенали ҳам синтетик дориларнинг, ҳам янги дориларнинг пайдо бўлиши туфайли кенгайди.Гепатопротекторларнинг умумий қабул қилинган таснифи мавжуд эмас. [ 43.455-б] Кимёвий тузилиши ва келиб чиқишига кўра гепатопротекторларнинг бир нечта гуруҳлари ажратилади: - ўсимлик препаратлари; - ҳайвонлардан олинган препаратлар; - муҳим фосфолипидларни ўз ичига олган препаратлар (ЕПЛ); - аминокислоталар ёки уларнинг ҳосилалари; - антиоксидант витаминлар ва витаминларга ўхшаш. бирикмалар;- турли гуруҳларнинг препаратлари .Ҳозирги вақтда ўсимлик маҳсулотлари энг кўп қўлланилади (54% гача), фосфолипид препаратлари 16% ни ва бошқа воситалар, шу жумладан синтетик, орган препаратлари ва аминокислота препаратлари - 30%. "ҳақиқий" гепатопротекторларнинг умумий сони.. "Гепатопротектор" сифатида тақдим этилган ҳар қандай восита ҳар қандай жигар касаллигининг олдини олиш ва даволашда априори самарали ва хавфсиз деган фикр мавжуд. Бу, айниқса, ўсимлик гепатопротекторлари ва кенг реклама қилинган кўплаб озиқавий қўшимчаларга тегишли. Ҳақиқатан ҳам, экспериментал маълумотларга кўра, ҳозирда қўлланиладиган кўплаб гепатопротекторлар, хусусан, ўсимлик препаратлари яллиғланишга қарши, антиоксидант ва иммуномодуляцион хусусиятларга эга, шунингдек, жигар фиброзининг ривожланишини олдини олади. Гарчи кўплаб тадқиқотлар фаровонлик ва жигар фаолиятининг биокимёвий кўрсаткичлари яхшиланганлигини кўрсатган бўлса-да, ушбу дориларнинг аксарияти учун гистологик расм ёки вирусологик параметрларнинг яхшиланиши ҳақида ишончли далиллар йўқ. [41] Aдабиётда уларнинг самарадорлигига оид ижобий ёки қарама-қарши натижаларни қисман тадқиқотларнинг услубий камчиликлари, беморлар популяциясининг гетерогенлиги, стандартлаштирилган дори воситаларининг етишмаслиги, ўрганилаётган кўрсаткичларнинг ноаниқлиги билан изоҳлаш мумкин. Ушбу дориларнинг аксариятининг таъсири назоратсиз тадқиқотларда ўрганилган, бунда объектив параметрлар (масалан, фаровонлик) ўрнига субъектив (масалан, фаровонлик) объектив параметрлар (жигар морфологияси, аретмиянинг доимий йўқолиши ёки омон қолиш) ишлатилган. Шундай қилиб, аслида кўплаб таниқли ва узоқ вақтдан бери ишлатиладиган гепатопротекторларнинг клиник самарадорлиги исботланмаган. Бундан ташқари, уларнинг баъзилари потенциал зарарли ва гепатотоксик таъсир кўрсатиши мумкин.Ҳозирги вақтда ривожланган мамлакатларда "далилга асосланган тиббиёт" таълимоти асосий тиббий мафкура ҳисобланади. Шунинг учун препаратнинг (шу жумладан, маълум бўлган гепатопротекторларнинг) самарали эканлиги ҳақидаги саволга фақат еҳтиёткорлик билан ишлаб чиқилган рандомизацияланган назорат остидаги тадқиқотлар (РCТ) орқали жавоб бериш мумкин. Ўткир ва сурункали жигар касалликларида у ёки бу гепатопротекторнинг аҳамияти борми деган саволга фақат улар жавоб беришлари мумкин. [42] Шу билан бирга, кўплаб гепатопротекторлар учун фақат бир нечта РCТ (ёки умуман йўқ) ўтказилди ва бу тадқиқотлар бундай дориларнинг муҳим кўрсаткичларга (виремиянинг йўқолиши, гистологик расм ва омон қолиш) йўқлиги ёки заиф таъсирини аниқлади. жигар ферменти фаоллиги ва субъектив кўрсаткичларнинг яхшиланиши.
Бундан келиб чиққан ҳолда, бизнинг фикримизча, ҳозирги вақтда клиник амалиётда барча маълум бўлган ва янги яратилган гепатопротекторларни кимёвий тузилишига қараб эмас, балки уларнинг клиник таъсири исботланган ёки исботланмаганлигига қараб таснифлаш мақсадга мувофиқдир. далилларга асосланган тиббиёт, шунингдек, уларнинг гепатотоксиклигини ҳисобга олган ҳолда. Ушбу ёндашув амалиётчиларга сурункали жигар касалликлари билан оғриган беморларни даволашга янада оқилона ва объектив ёндашиш имконини беради. Қуйида биз енг кўп ишлатиладиган гепатопротекторлар ҳақида далилларга асосланган тиббиёт маълумотларини қисқача тақдим этамиз.
Ўсимликларнинг гепатопротекторлари ҳинд ва хитой ўтларидан кўп компонентли препаратларни ҳам ўз ичига олади. Ушбу дорилар мураккаб таркибга эга ва шунинг учун уларнинг ҳаракати яхши тушунилмаган. Шу билан бирга, ўткир жигар патологияси ва холестаз синдромида кўп компонентли препаратлардан фойдаланиш ситолитик ва мезенхимал яллиғланиш синдромларининг оғирлигини кучайтириши мумкинлиги ҳақида далиллар мавжуд. Бундан ташқари, П450 ситохроми билан боғлиқ бўлган метаболизмнинг генетик полиморфизми муаммоси ўсимлик келиб чиқиши моддаларига бевосита боғлиқ. Миллатлараро генетик полиморфизм организмнинг ўсимлик моддаларига индивидуал жавобини белгилайди. Буни ҳисобга олсак, Осиё популяциясида самарали бўлган ўсимликлар кавказликларга бошқача таъсир кўрсатиши мумкинлигини юқори эҳтимоллик билан баҳслаш мумкин. [42. 1-2б]
Ҳайвонларнинг гепатопротекторлари (сирепар, гепадиф) сигир жигари экстракти гидролизатлари бўлиб, улар таркибида циянокобаламин, аминокислоталар, паст молекуляр оғирликдаги метаболитлар ва эҳтимол, жигар ўсиш омилларининг парчалари. Ушбу дорилар маълум бир антиоксидант ва детоксификация қилувчи таъсирга ега бўлиши, жигар паренхимасининг янгиланишини рағбатлантириши мумкинлигига ишонилади. Шу муносабат билан уларни сурункали гепатит ва жигар церрози, жигар паренхимасининг токсик ва доривор лезёнлари учун буюриш тавсия этилади. Уларнинг клиник самарадорлигини тасдиқловчи далилларга асосланган тадқиқотлар йўқ. Aксинча, бу дориларни қабул қилиш бир неча сабабларга кўра потенциал хавфлидир. [43. 455-б ]Улар гепатитнинг фаол шакллари бўлган беморларга буюрилмаслиги керак, чунки бу ҳолда ситолитик, мезенхимал-яллиғланиш ва иммунопатологик синдромлар кўпайиши мумкин. Aллергик потенциал юқори бўлганлиги сабабли, даволанишни бошлашдан олдин препаратга сезгирликни аниқлаш керак. Бундан ташқари, сигир жигари гидролизатларидан фойдаланиш беморнинг спонгиформ енсефалопатия (Cрутзфелдт-Жакоб касаллиги) каби ҳалокатли нейродегенератив касалликни келтириб чиқарадиган прион инфекцияси билан касалланиш еҳтимолини сезиларли даражада оширади. Ушбу патологияга қизиқиш 20-асрнинг сўнгги чорагида, контаминацияланган гонадотропинни киритиш билан спонгиформ енсефалопатия билан оғриган 250 беморда прионларнинг ятрогеник узатилиши исботланганида пайдо бўлди. Сўнгги 20 йил ичида 280 000 бошдан ортиқ қорамоллар (жинни сигир касаллиги) шимгичли енсефалопатия билан касалланган, бу еса деярли глобал озиқ-овқат инқирозини келтириб чиқарган. Шу билан бирга, прионлар билан ятроген инфекцияси натижасида пайдо бўлган Cреутзфелдт-Жакоб касаллигининг янги навининг 150 дан ортиқ тасдиқланган ҳолатлари аниқланган.Бу гуруҳнинг дори-дармонлари исботланмаган самарадорлиги ва организм учун юқори потенциал хавфлилиги туфайли. клиник амалиётда қўлланилмаслиги керак ва беморлар улардан фойдаланишдан воз кечишлари керак. [ 44. 67-б]

Download 1,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   37




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish