Х. И. Ирсалиев ортопедик стоматология

 
1. Форфор массасининг таркибий қисимлари 
Каолин-оқ ёки оч рангли тупроқ бўлиб, у форфор массасининг 3-65%
ташкил қилади. Каолин қанча кўп бўлса массанинг тиниқлиги камайади ва 
форфор массанинг пишириш харорати юқори бўлади. Каолин форофорнинг 
механик чидамлигига ва термик барқарорлигига таъсир қилади. Эриш 
Отформатировано: узбекский (кириллица)
Отформатировано: узбекский (кириллица)
Отформатировано: узбекский (кириллица)

---

177 
харорати 1700-1800
о
С ташкил қилиб, унинг асосини алюмосиликат ташкил 
қилади.
Дала шпати – у сувсиз алюмосиликатлар бўлиб, эриш харорати – 1180-
1200
о
С
ташкил қилади. Дала шпати тиш юзасида ялтроқликни хосил қилиб, 
форфор массасининг пиширилгандан кейинги тиниқлигини оширади. 
 Кварц – менирал, кремний кислатанинг ангидрити бўлиб, эриш 
ҳарорати 1710
о
Сни ташкил қилиб, қаттиқлик ва кимёвий барқарорлик 
хусусиятини беради. Қисқаришини камайтиради ва массанинг термик 
барқарорлигини оширади, дала шпатининг (эриган) ёпишқоқлигини оширади. 
Ранг пигментлари – тишнинг табиий рангини бериш учун қўланилади. 
Ранг пигментларини метал оксидлари (титан 2 оксид, маргенц оксиди, хром, 
кобальт, рух оксидлари) ташкил қилади.
Флюслар – форфор массасининг эриш ҳароратини камайтирувчи 
моддалар (натрий карбонат, калций корбанат ва бошқалар) қаторига киради. 
Улардан ташқари, қўшимча равишда пластификаторлар, анилин ранглари 
бўлиб, улар пишириш жараёнида куйиб кетадилар.
2. Стоматологик чиннининг асосий хусусиятлари. 
Чинни тузулши бўйича кўпроқ шишига яқин бўлиб, стоматологик 
чиннилар қиздирилганда ёки совутилганда қаттиқ холатдан суюқ холатга янги 
фаза ҳосил қилмасдан ўтади. Чинни массасининг аралашмалари юқори 
ҳароратда мураккаб физик – кимёвий жараёнлар натижасида чинни ҳосил 
бўлади. Каолин ва кварц юқори эриш ҳароратига эга бўлиб, дала шпати, шиша 
эриганда каолин ва кварц шиша билан ўзаро таъсир қилиб, каолин муллитнинг 
шишали кристалини ҳосил қилади ва у бутун масса бўйлаб тарқалади, 
натижада кварц парчалари эриб шиша таркибига ўтади. 
Замонавий форфорлар куйдириш хароратига кўра қуйидаги турларга 
бўлинади: 
Юқори ҳароратда эрийдиган (1300-1570 
о
С) 
Ўрта ҳароратда эрийдиган (1080-1200 
о
С) 
Паст ҳароратда эрийдиган (870-1065 
о
С) 
Эриш ҳароратига кўра чинниларнинг таркиби қуйидагичадир (%): 
Дала шпати кварц каолин 
Юқори хароратда эрийдиган 81 15 4 
Ўрта хароратда эрийдиган 61 29 10 
Паст харората эрийдиган 60 12 28 
Юқори ҳароратда эрийдиган чиннилардан олинмайдиган протезлар учун 
сунъий тишлар фабрикаларда тайёрланади. Ўрта ва паст ҳароратда эрийдиган 

---

178 
чиннилар асосан қопламалар, қистирмалар ва кўприксимон протезлар 
тайёрлаш учун ишлатилади.