«h a y o t fa o L iy a t I x a V f siz L ig i»

A vtom atik o ’t o ’chirish vositalari. 
A vtom atik o ’t o ’chirish 
tizim iga sprinkler qurilm alari kiradi. Ular asosan, 
yong’in xavfi 
yuqori b o ’lgan sanoat korxonalarida o ’rnatiladi. Sprinkler qurilmalari 
joylashtirilgan xonalarga bosim ostida suv o ’tkazuvchi quvurlar va bu 
quvurlarga 
sprinkler qalpog’i o ’matiladi. 
Y ong’in sodir bo’lsa, 
issiqlik ta'sirida sprinkler ishga tushadi, ya'ni suv chiqish tirqishi 
ochilib suv sepa boshlaydi. Suv chiqarish teshigidan ma'lum masofaga 
o ’rnatilgan doira shaklidagi to ’siq suvning keng k o ’lamda sachrashini 
ta'm inlaydi. Har bir sprinkler boshchasi 
6-12m.kv. maydonga suv 
sachratib, o ’t o ’chirishni ta'm inlaydi. Bunday qurilm alar o ’rnatilgan 
korxonalarda sodir b o ’lgan 
yo n g ’inlam ing 90% o ’t o ’chirish 
kom andalari kelgunga qadar o ’chirilishi mumkin.
S prin k ler qurilm alari 
bilan bir qatorda 
drencher qurilmalari
ham m avjud. Bu qurilm alarning sprinkler qurilm alaridan farqi-unda 
yengil eruvchan qulfli qurilm a joylashtirilm aydi. Ularni ishlatish, 
asosan, suv o ’tkazish kranlarini ochish y o ’li bilan am alga oshiriladi.
19

---

3- m a'ruza. Y o n g ’in xavfsizligi vositalari bilan ta'm inlash va
ularni ishlatilishi
Y ong’inning rivojlanishini oldini olishda nafaqat uning tezligini 
pasaytirish, balki o ’t o ’chirish usul va vositalarini tanlash ham m uhim
aham iyatga ega. Y onish jarayoni pasaytirish uchun yonuvchan 
qism larning tarkibini kam aytirish, oksidlovchilam i (havo kislorodi), 
jara y o n n in g haroratini pasaytirish yoki yonish reaktsiyasiga qarshi 
energiyani k o ’paytirish zarur. Shuning uchun, bugungi kunda quyidagi 
o ’t o ’chirish usullaridan biri q o ’llanadi:
-yonish 
o ’ch o g ’ini 
havodan 
cheklash 
(k o ’pikli), 
yoki 
havoni 
yonm aydigan gazlar bilan aralashtirish y o ’li bilan havoda kislorod 
m iqdori yonish jaray o n ig a olib kelm aydigan darajagacha pasaytirish 
(karbonat-angidridli va kukunli);
-yonish o ’ch o g ’ini aniqlangan past haroratgacha sovutish (suv, 
k o ’pik);
20

---

-kim yoviy oksidlanish 
reaktsiyasi 
tezligini 
intensiv to'xtashish
(kukunli);
-olovga k o ’p m iqdorda gaz yoki suyuqlik yuborish y o ’li bilan m exanik 
ravishda o ’chirish.
Y uqorida taqiqlangan y o n g ’inni o ’chirish usullarida o ’ziga xos 
o ’t o ’chirgich m oddalari q o ’llanadi. Ulardan suv, qum , kim yoviy- 
k o ’pikli, 
havo-ko’pikli, 
karbonat-angidridli, 
kukunli 
kabi 
o ’t 
o ’chirgichlar m avjud. O ’t o ’chirgichlar turli-tum an b o ’lib, ularning 
barchasidan y o n g ’in jara y o n in in g dastlabki vaqtida foydalaniladi.