«h a y o t fa o L iy a t I x a V f siz L ig i»

2-m avzu: Y on g’inga qarshi usullar va o ’chirish vositalari
Sanoat korxonalarini loyihalash va qurishda yon g’inga qarshi 
kurash tadbirlari k o ’riladi. Ham m a qurilish konstruktsiyalari xalqaro 
standartlarga asosan yonishi b o 'y ich a 3 guruqga bo'linadi:
1.Yonm aydigan konstruktsiyalar-katta issiqlik harorati yoki alanga 
ta'sirida 
yonib 
kul 
yoki 
k o ’m irga 
aylanm aydigan 
qurilish 
konstruktsiyalari;
2.Qiyin yonadigan konstruktsiyalar-issiqlik harorati yoki kuchli alanga 
doim iy ta'sir etgan taqdirda tutab yonadigan, alanga ta'siri y o ’qolishi 
bilan o ’chadigan sanoat konstruktsiyalari;
3.Y onadigan konstruktsiyalar-alanga yoki yuqori harorat ta'sir etganda 
alangalanib yonadigan sanoat konstruktsiyalari.
Ham m a ob'ektlar portlash, yonuvchi portlovchi va yo n g ’in 
xavfiga k o ’ra 6 ta toifaga b o ’linadi, shundan А, В, V toifaga tegishli 
ob'ektlar o ’ta xavfli hisoblanadi.
A toifa-neftni qayta ishlovchi zavodlar, kim yoviy korxonalar, neft 
mahsulotlari om borlari.
В 
toifa-tem ir kukuni, shakar kukuni, tegirm on ayrim qism lari.
V to ifa -o ’rm on kesuvchi, daraxtlarni qayta ishlovchi, m ebel ishlab 
chiqaruvchi korxonalar.
Bino qurilishida ishlatiladigan qurilish konstruktsiyalarining 
y o n g ’inga 
chidam liligi 
ularning 
qanday 
m aterialdan 
tayyorlanganligiga b o g ’liq. 
Y o n g ’in b o ’lgan vaqtda alanga bir 
binodan ikkinchi binoga o ’tib ketm asligini ta'm inlash m aqsadida 
y o n g ’inga 
qarshi 
oraliqlar 
tashkil 
qilinadi. 
Bunday 
oraliqlar 
belgilanayotganda, asosan, yonm a-yon joylashishi m um kin b o ’lgan
15

---

binolarning y o n g 'in g a xavflilik darajasi, konstruktsiyalarining o 'tg a
chidam liligi, alangalanisli m aydoni, 
yo n g ’inga qarshi to ’siqlarning 
m avjudligi, binoning tuzilishi, ob-havo sliaroitlari va boshqalar 
hisobga 
olinadi. 
Har 
qanday 
yo n g ’inni 
o ’chirganda 
lining 
kuchayishiga 
olib 
kelayotgan 
om illarni 
va 
sharoitni 
aniqlash 
m uhim dir. 
Y onishdan 
hosil 
b o ’lgan 
m axsulotlar 
changsim on 
m oddalar, b u g ’ va gazdan iborat b o ’ladi. Y uqori harorat ta'sirida 
qizigan tutun yonish m ahsulotlarining tarqalishiga yordam beradi, 
natijada xona tutunga to ’lib, y o n g ’inni o ’chirishga noqulay sharoit 
yuzaga keladi. 
Y ong’in vaqtida ajralib chiqadigan inert gaz va 
tutunlar zaharli b o ’lib, ularning ta'siri yonayotgan m ateriallam in g turi 
va kuchiga b o g ’liq bo ’ladi. Bu vaziyatlarda o ’tni o ’chirish uchun 
quyidagi usullar q o ’llaniladi:
1.Y onayotgan jo y n i k o ’p m iqdorda issiqlik yutuvchi m ateriallar 
yordam ida sovutish.
2.Y onayotgan m aterialni atm osfera havosidan ajratib q o ’yish.
3.Y onayotgan jo y g a kirayotgan havo tarkibidagi kislorod m iqdorini 
kam aytirish.
4.M axsus kim yoviy vositalarni q o ’llash.
Y o n g ’inni o ’chiradigan