«h a y o t fa o L iy a t I x a V f siz L ig i»

birlam chi 
va 
statsion ar 
vositalar m avjud.
B irlam chi 
o ’t o ’chirish vositalariga chelak, suvli bochka, 
belkurak, qum li yashik, yonm aydigan nam at m ateriali va boshqalar 
misol b o ’ladi.
S tatsion ar 
o ’t o ’chirish vositalariga k o ’pik generatorlari, o ’t 
o ’chirish m ashinalari, gidrantlar, suv b u g ’lari, kim yoviy va m exanik
16

---

ko'piklar, inert va yonm aydigan gazlar, qattiq yoki kukunsim on 
m ateriallar, m axsus kim yoviy m oddalar va aralashm alar kiradi.
Suv o ’t o ’chirish xususiyatiga k o ’ra eng kuchli, keng tarqalgan 
o ’t o ’chirish vositasi b o ’lib. u bilan liar qanday katta va kichik 
hajm dagi y o n g ’inlarni o ’chirish m um kin. Suvning asosiy o ’t o ’chirish 
xususiyati uning ko ’p m iqdorda issiqlik yutishiga asoslangan, 
yonayotgan jo y haroratini keskin kam aytirib, yonm aydigan holatga 
olib keladi. A m m o ba'zi suv bilan reaktsiyaga kirishuvchi m oddalar- 
kaliy, natriy unsurlarini suv bilan o ’chirib b o ’lmaydi. Shuningdek, suv 
bilan kuchlanish ostida b o ’lgan elektr qurilm alarini ham o ’chirib 
bo ’lmaydi, chunki elektr qurilm alari 100C dan past haroratda ham suv 
bilan reaktsiyaga kirishib suv tarkibidan vodorodni siqib chiqaradi, 
natijada uning havo bilan aralashm asi portlashga xavfli aralashm a 
hosil qiladi. Suvning elektr tokini yaxshi o ’tkazishi o ’t o ’chiruvchilar 
uchun xavfli vaziyatni vujudga keltiradi.
Y o n g ’inni 
suv 
bilan 
o ’chirish. 
O ’t 
o ’chirish 
uchun 
ishlatiladigan 
suv 
katta 
bosim
ostida 
kuchli 
oqim
sifatida 
alangalanayotgan jo y g a y o ’naltiriladi. B uning uchun yetarli b o ’lgan 
bosim ni 
shahar sharoitida um um iy shahar suv tarm oqlari orqali 
ta'm inlanadi yoki ba'zi bir yerlarda m axsus tayyorlangan hovuzlardan 
foydalanish m um kin. Sanoat korxonalarida k o ’pincha 
yon g’inni 
o ’chirish uchun suv quvurlari tizim larini shahar sharoitida alohida 
o ’tkazish m aqsadga m uvofiq emas. Shuning uchun ichim lik suvi 
quvurlaridan sanoat va o ’t o ’chirish m aqsadlarida foydalanish qabul 
qilingan. A gar suv quvurlari tizim idan y o n g ’inni o ’chirish uchun suv 
olish texnik tom onidan m um kin b o ’Imasa, unda sanoat korxonalarida
17

---

suv havzalari quriladi. Ular y o n g 'in vaqtida olinadigan suvning eng 
k o ’p miqdori 3 soatga etadigan hajm da b o ’lishi kerak. Sanoat 
korxonalaridagi 
y o n g ’inga qarshi qurilgan suv quvurlari tizim i 
aylanm a tartibda b o 'lib , ikki truboprovod bilan um um iy tizim ga 
ulangan b o ’lishi shart. Y o n g ’inga qarshi gidrantlar sanoat korxonasi 
m aydonida biri-biridan 
100m dan ortiq 
b o ’lm agan m asofada 
joylashtiriladi, ular bino devoriga va ko ’chalar kesishgan jo y larg a 5m 
dan yaqin b o ’lmasligi kerak.