Guliston davlat universiteti y. Tojiyev, M. Latipov «til tarixi»

1. Payt ravishlari. Bükün, küntüz, әmti, küntәmәk (har kuni).
2. O’rin ravishlari. Tashtїrtї (tashqari), isrә (ichida), birayә (o’ngda), yraya (chapda).
3. Holat ravishlari. Yashuruqї (yashirish), arїtї (to’la), yaqїn timin (asta-sekin).
4. Daraja-miqdor ravishi. Muncha, ancha.
Qadimgi turkiy tilda quyidagi affikslar orqali ravish yasalgan:
-cha, -chə affiksi bilan: Bu affiks ot, olmosh, sifat, sifatdoshlardan ravish yasaydi va harakatning holati, miqdori, darajasi va chegarasini bildiradi. Masalan: ancha, subcha, münchə, ashnucha kabi.
Qadimgi turkiy tilda, xususan, VI-X asrlarda –g’acha, -gəchə affiksi vazifasini təgi so’zi bajargan. Masalan: SHantuң yazїqa təgi – SHantung cho’ligacha; Təmir qapїg’qa təgi – Temir darvozagacha; Әbi əsükңə təgi – uyi yopinchig’igacha (Kt).


Savol va topshiriqlar:

1. 
   Taqsim sonlar qanday qo’shimcha bilan hosil qilingan?
   
2. 
   Ko’rsatish olmoshlarini sanang.
   
3. 
   Bilga xoqon matnidagi olmoshlarni belgilang.
   
4. 
   Kultegin matnidan ravishlarni toping.
   

Yordamchi so’z turkumlari
Ko’makchilar. Qadimgi turkiy tilda ko’makchilar va ko’makchi vazifasida qo’llangan so’zlar o’z ifodasini topgan.²⁶
Hozirgi turkiy tillarda ko’makchilar gapdagi so’zlar o’rtasida bo’lgan turli-tuman munosabatlarni ifodalashga xizmat qilganlari kabi, qadimgi turkiy tilda ham ana shunday ma’nolarda qo’llangan.
Ko’makchilar grammatik ma’no ifodalashi jihatidan kelishiklarga yaqin turadi. Ba’zan kelishik formasi bajargan funktsiyani bajarishga xizmat qiladi.
Ko’makchilar ma’no anglatish jihatidan bir emas. Jumladan, uchun, birlə, səri va boshqa shunga o’xshash ko’makchilar mustaqil ma’no anglatmaydi. Lekin ast, oң, ichintə, sїңar kabilar yakka holda ham mustaqil ma’no anglatadi, lekin o’rni bilan ko’makchi vazifasida ham qo’llanadi hamda kelishik affiksini qabul qiladi.
Ana shu nuqtai nazardan qadimgi turkiy tildagi ko’makchilarni sof ko’makchilar va funktsional ko’makchilarga bo’lish mumkin.