Guliston davlat universiteti y. Tojiyev, M. Latipov «til tarixi»

Sof ko’makchilar. Qadimgi turkiy tilda birlə, uchun, їya, üzə, səri, sayї kabi sof ko’makchilar bo’lgan.
Birlə ko’makchisi. Qadimgi qo’lyozma manbalarda bilə/ birlə formasi qo’llana boshlagan. Masalan: Kөzüntə tolu yashї birlə barїp. Kishi soz bilə qobdї bodї məlik va shu kabilar.
Birlə/bilə ko’makchisi kontekstda bosh kelishikda bo’lgan so’z bilan birgalikda qo’llanganda biror ish-harakatning bajarilishidagi birgalikni, birga ishtirok etganligini, aloqadorlikni, daxldorlikni, shuningdek, vosita-qurolni, ish-harakat protsessining birin-ketin ro’y berganligini, harakatning bajarilishidagi belgi, holatni va boshqa shunga o’xshash ma’nolarni ifodalaydi. Masalan: Achїm qag’an birlə ilgərü yashїl өgüz SHantuң yazїqa təgi sülədimiz(Kt).
Birlə/bilə/ ko’makchisi turli kelishik formasida kelgan so’zlar bilan qo’llanadi. Masalan: Qag’anїn birlə soңushmush.
Uchun ko’makchisi. Bu so’z asarlarda to’liq formada qo’llanilgan va uning qisqargan shakli bu davr tilida uchramaydi. Uchun ko’makchisi bosh kelishik formasida kelgan so’zdan keyin kelganda, u kontekstda sabab, vaj, bois, ish-harakat protsessining biror shaxsga atalganligi, predmetga tegishliligi, ish-harakatning maqsadini bildiradi: Bəgləri bodunї tuzsїz uchun. Anta kisra təңri yarlїqaduq uchun qag’anboltїm. Azu mun uchun (To’n).²⁷
Uchun ko’makchisi tushum, qaratqich, o’rin, vosita kelishik formalarida kelgan so’zlar bilan kela oladi va kelishik formasida kelgan so’zning ma’nosini konkretlashtiradi, ta’kidlaydi: Təңri yarlїqaduqїn uchun өzüm qutum bar uchun. Antag’їnїn uchun igidmish, qag’anїңїn sabїn almatїn uchun (To’n).
Үzə ko’makchisi. Bu ko’makchi predmet, ish-harakatning vertikal yo’nalishida mavjduligini bildiradi. Masalan: Үzə kөk təңri. Bir-bir üzə uqlatїb. Toquz og’uz bodun üzə qag’an olurtї(Kt).
Үzə ko’makchisi kontekstda kelishik formasini olgan so’zdan keyin kela oladi, u vaqtda kelishik formasida kelgan so’zning ma’nosini konkretlashtiradi. Masalan: Bularni üzə. Qutun üzə. Tөrüdə üzə (To’n).
səyü, sərü va iyə ko’makchilari. Iyə ko’makchisi ish-harakatning davom etishi va takrorlanishi kabi ma’nolarda qo’llanadi. Masalan: Ayїg’ qїlїn iyə barїp. Yir səyü qonturtїmїz (To’n).
Ara ko’makchisi. Bu ko’makchisi masofa, chiqish o’rni ma’nolarini bildiradi. Masalan: Tardush shad ara bardї. Әkin ara kim og’lї qїlїnmїs. Kəchmədin ara (Kt).