Guliston davlat universiteti sattarov s. M

tabiat komponentlari– tabiat yodgorliklari(sharsharalar, g‘orlar, noyob daraxtlar va ularning kompozitsiyalari, noyob turdagi o‘simlik va hayvonot dunyosi, yer osti boyliklari va uning topilmalari, o‘ziga xos shakldagi toshlar...);
tabiat majmualari– tabiat rezervatlari, biosfera qo‘riqxonalari, qo‘riqxonalar, buyurtma qo‘riqxonalar, milliy tabiiy bog‘lar kabi davlatning alohida e’tibori bilan«mutlaq» ravishda qo‘riqlanadigan yer yuzasi hududlari va suv akvatoriyalari...);
tabiiy tizimlar – o‘rmonlar, tog‘ cho‘qqilari, turli landshaftlar yoki gidrografik ob’ektlar kabilar kiritiladi.
2. Kishilar faoliyati(antropogen) yoki tabiiy jarayon va hodisalar(ofatlar) natijasida o‘zgargan yoki yaratilgan:
tabiat komponentlari – sun’iy yaratilgan sharsharalar, g‘orlar, qo‘lga o‘rgatilgan yovvoyi hayvonlar, iqlimlashtirilgan yovvoyi turdagi o‘simlik dunyosi...;
tabiat majmualari– dendrologik bog‘lar, hayvonot bog‘lari, botanika bog‘lari, akvariumlar...;
tabiat tizimlari– sun’iy suv inshootlari va akvatoriyalari, madaniylashgan landshaftlar...kabilar kiradi.
O‘zbekistonda bularga uch yuzdan ziyod gidrografik ob’ektlar, karyerlar, texnogen buzilgan yerlar, kesilgan va yoqilgan o‘rmonlar, jarliklar, surilmalar, o‘pqonlarni misol qilib olish mumkin. Bu o‘rinda eng yirik milliy antropogen o‘zgargan ekoturizm ob’ekti sifatida Orol dengizi va uning atrofidagi buzilgan hududlarni yana bir bor eslab o‘tish lozim.
Umuman olganda, ekoturizmning ob’ekti bo‘lishi uchun har bir sayyohlik ob’ekti quyidagi talablarga javob berishi lozim:
√ organizmlar muayyan yashash makoni yoki joyi bo‘lishi, ya’ni biosfera
doirasidan chiqib ketmasligi;
√ tabiiy kelib chiqishi bo‘yicha antropogen o‘zgargan yoki o‘zgarmaganligi;
√ tabiat qo‘ynida sayohlarning 24 soatdan ortiq bo‘lish yoki tunab qolish imkoniyatining mavjudligi;
√ ekotizimlardagi modda va energiya almashuvida qatnashayotgan bo‘lishi.
SHunday qilib, ekoturizm ob’ekti– ekologik maqsadda sayyohlik uyushtirilishi imkoniyatiga ega bo‘lgan tabiat komponent(unsur)lari, tabiiy tizim(sistema)lar, tabiat majmua(kompleks)lari. U inson ongiga bog‘liq bo‘lmagan tarzda kelib chiqqan, rivojlanadi va shakllanadi. Lekin tabiat fan-texnika yutuqlari bilan qurollangan inson tomonidan o‘zgartirilishi, ya’ni madaniylashishi yoki yomonlashuvi mumkin. Afsuski, keyingi ikki asr davomida ko‘pincha ekoturizm ob’ekti yomon tomonga qarab yuz tutmoqda(Ming yillik ma’ruza, Toshkent 2002).
Fanda tadqiqot predmeti inson faoliyati va bilishi jarayonida ob’ektlar dunyosidan ajratib qaralgan ma’lum yaxlitlikni ifodalovchi tushuncha. Predmet eng muhim belgi va xususiyatlarni ifodalaydi(Falsafa. Qomusiy lug‘at, 335-b.). Fan borliqni ilmiy bilish faoliyati ekan (N.SHermuhamedova, 2005), tadqiqot predmeti ob’ektni ilmiy bilishga qaratilgan faoliyat yo‘nalishidir(A.Nigmatov, 2006).
Bizning holatimizda ekoturizm predmeti– ekoturistik ob’ektning turistik imkoniyatlarini ekologik jihatdan tadqiq qilish, ya’ni ekologik xususiyatdagi sayyohlik. Bu turizm sub’ektlarini tabiiy atrof muhitni muhofaza qilish va uni asrash.