Guliston davlat universiteti «kimyo» kafedrasi

Polimerlardagi uchuvchan moddalarni aniqlash

Material tarkibidagi uchuvchan moddalar miqdorini va namlik darajasini aniqlash uchun material 103-105⁰C gacha qizdiriladi.
Presslash, bosim ostida quyish va boshqa usullar bilan mahsulotlar olish uchun qayta ishlanayotgan polimerlardagi uchuvchan moddalarning miqdorini aniqlash juda muhim, chunki ular bo’rtiqlar, pufaklar, yoriqlar paydo qiladi.
Uchuvchan moddalarning miqdori foizlarda ifodalanadi.
Diametri 40 mm bo’lgan byuksga analitik tarozidaa 5 g polimer namunasi solinadi va termoshkafga 103-105⁰Cda, 30 daqiqaga joylashtiriladi. Keyin ochiq byuks eksikatorda sovutiladi, qopqog’i yopiladi, yana tortib olinadi. Hisoblashlar uchun ikkita o’lchashning o’rtacha qiymati olinadi. Uchuvchan moddalarning miqdori x (%) quyidagi formuladan topiladi:

Bu yerda a – byuksni namuna quritulgungacha bo’lgan massasi, g; b – byuksni namuna qurutilganidan keying massasi, g; c – bo’sh byuks massasi, g.

Polimer kukunlarning disperslik darajasini aniqlash

Presslangan kukunlarni disperslik darajasi deb, alohida zarrachalarning millimetrlarda olingan o’lchamlariga aytiladi. Kukunning bir jinsliligi alohida zarrachalarning o’lchamlarini farqi bilan aniqlanadi. Bu farq qancha kichik bo’lsa, kukun shuncha bir jinsli bo’ladi, uni tabletkalash va presslash shuncha qulay bo’ladi. Kukunning solishtirma xajmi zarrachalarning kattaligiga bog’liq bo’ladi. Zarrachalar qancha kichik bo’lsa, ularning solishtirma hajmi shuncha katta bo’ladi. Tashish va bunkerlarda silkitish vaqtida kukun separatsiya (qavatlarga ajralish) bo’ladi: yirik zarrachalar yuqoriga chiqadi, maydalari pastga tushadi. Shuning uchun hajmga qarab me’yorlangan vaqtda, qolipga solinayotgan kukunning massasi o’zgarib turadi, tabletkalarning massasi ham o’zgarib turadi.
Disperslik darajasi kukunni ma’lum o’lchamdagi elakdan o’tishi orqali aniqlanadi. Presslash va qoliplash usulida qayta ishlanayotgan emulsion va suspenzion polimerlar uchun, kukun №30 elakdan (1 sm² da 900 ta teshik) qoldiqsiz o‘tishi lozim.
Elakdagi qoldiq miqdori x (%) quyidagi formuladan topiladi:

Bu yerda a – elakdagi kukun qoldig’ining massasi,; b – elash uchun olingan kukun massasi, g.