Guliston davlat universiteti «kimyo» kafedrasi

Polivinilatsetatni ishqoriy gidrolizga uchratib polivinil spirt olish

Kerakli materiallar: polivinilatsetat - 30 g; KOH – 22,5 g; ishqorni eritish uchun etil yoki metil spirti – 190 g; polimerni eritish uchun spirt – 90 g.
Kerakli jixozlar – aralashtirgich, tomchili voronka bilan jixozlangan uch og’izli kolba; Byuxner voronkasi, vakuum-eksikator.
Ishni bajarish tartibi: 22.5 g KOH yoki tegishli miqdorda NaOH 190 g spirtda eritiladi. Tayyorlab qo’yilgan polivinilatsetat 90 g spirtda eritiladi va eritma tomchi voronkaga quyiladi.
Ishqorning spirtli eritmasi tubusli tubi dumaloq, aralashtirgich o’rnatilgan kolbaga solinadi va aralshtirib turgan holda tomchi voronkadan tomchilab polivinilatsetatning spirtli eritmasi quyiladi. Sovunlanish reaktsiyasi xona haroratida 1,5 – 2 soat davom etadi.
Kolba tubiga cho’kkan polivinilspirt chiqarib olinadi, spirt bilan neytral reaktsiyagacha yuviladi, 40-50⁰Cda quritiladi, atsetil guruhlarning borligi tekshiriladi va polivinilatsetallar olish uchun ishlatiladi.

Namunalarni identifikatsiya qilish uchun misollar

1-misol.
Oq smola alangaga tutilgan vaqtda uni och yashil rangga bo`yaydi. Piroliz mahsulotlari kislotali muhitni beradi. Xlorga reaksiya ijobiy. Smola tetragidrofuranda eriydi.
Namuna - polivinilxlorid.
2-misol.
Shaffof plastmassa alangaga tutulgan vaqtda alanga tutaydi, giasint hidiga o`xshash shirin hid seziladi, pirolizga uchratilganda monomer bug`lari ajraladi. Xona haroratida benzol va xloroformda yaxshi eriydi, spirt va benzinda erimaydi.
Namuna – polistirol.
3-misol.
G`ovaksimon oq plastmassa; alangada yaxshi yonadi; mahsulotlarni hidi o`tkir; piroliz mahsulotlari reaksiyasi ishqoriy. Azotga nisbatan reaksiyasi musbat. Organik erituvchilarda erimaydi, lekin 60% li H₂SO₄ da eriydi, bunda CO₂ ajraladi. Konsentrlangan H₂SO₄ da erimaydi.
Namuna – poliuretan.

Ilova 1.
Polimerlarni piroliz mahsulotlariga va alangada o’zini tutishiga qarab identifikatsiya qilish

Polimerlar	Alangada o’zini tutishi	Yonish vaqtida taraladigan is	Piroliz mahsulotlari reaktsiyasi
Polietilen	Ko’k tusga kirib yonadi, alangadan olinganda ham yonishda davom etadi	Yongan parafin isi	Neytral
Polipropilen	-/-	-/-	Neytral
Polivinilxlorid	Tutab yonadi, alangadan olinganda yonmaydi.	Shirin gul isi	Kislotali
Polikarbonat	Tutab qiyin yonadi, alangadan olinganda o’chadi	Gul isi	Neytral
Poliuretan	Chetlari sariq rangli, ko’k tusga kirib yonadi,	Izotsionat va sinil kislotasining isi	Neytral
Polistirol	Alangadn olinganda ham yonishda davom etadi, sariq tusga kirib yonadi	Shirin gul isi	Neytral

Ilova 2