Guliston davlat universiteti «kimyo» kafedrasi

Ko’piklangan va g’ovakli polimerlar zichligini aniqlash

Plastik massalar nisbatan engil materiallar hisoblanadi. Ularning zichligi 0.9 (polipropilen) dan 2.35 g/sm³ (ftoroplastlar) gacha bo’lgan oraliqda yotadi. G’ovakli va ko’pilangan plastmassalarni zichligi (solishtirma massasi) 1 g/sm³ dan kam. Ko’pgina polimerlar metallarga nisbatan 5-6 marta engil hisoblanadi.
Zichlikni aniqlash uchun 120+2x15+0.2x10+0.2 mm o’lchamdagi standart chorqirra bo’lak (brusoklar) tayyorlanadi. Bo’laklar ingichka mis simga ilinib, analitik tarozining ilgagiga osiladi va 0.001 g aniqlikda o’lchanadi. Keyin ko’milguncha distillangan suv solingan stakanga tushiriladi, shu zaylda 0.001 g aniqlikda o’lchanadi.
Nisbiy zichlik d quyidagi formuladan topiladi:

a – namunani havodagi massasi, g; b – namunani suvdagi massasi, g.
Ikkita o’lchashlarning o’rtacha arifmetik qiymati natija hisoblanadi.

Polimer kukunlarining solishtirma xajmini aniqlash

Materialning solishtirma hajmi deb, material hajmini uning massasiga nisbatiga, yoki 1 g materialni egallagan xajmiga (sm³) aytiladi. Solishtirma hajm odatda kukunsimon materiallar uchun aniqlanadi va sm³/g da ifodalanadi.
Kukunsimon materialning solishtirma hajmining qiymati kamaygani sari, uni qayta ishlash osonlashadi. Bunday kukun tarkibida sifatli mahsulotlar hosil bo’lishiga to’sqinlik qiladigan havo bo’lmaydi. Kukunning solishtirma hajmi qancha kichik bo’lsa, qolipning yuklash kamerasini o’lchami shuncha kichik bo’lishi kerak.
Sinalayotgan kukun avvaldan og’irligi o’lchab olingan tsilindrsimon idishga (200 ml hajmli, balandligi 80 ml) solinadi. Presslash mumkin emas. Kukunning ortiqcha qismi pichoq bilan tsilindr qirrasi bilan bir xilda qilib olib tashlanadi va kukun bilan to’ldirilgan idish 0.1 g aniqlikda tortib olinadi.
Solishtirma hajm x quyidagi formuladan topiladi:

Bu yerda a – 200 ml hajmdagi kukun massasi, g.
Izoh. 200 ml hajmli tsilindr bo’lmasa, oddiy o’lchov tsilindridan foydalanish mumkin. Bunda solishitrma hajmni aniqlash uchun erkinlik bilan 200 g kukun tsilindrga solinadi va hajmi o’lchanadi. Hajmni millilitrlarda olingan qiymatini 200 ga nisbati kukunning solishtirma hajmi hisoblanadi.