Г>ул китаптл К. лракллнакстаппып кубла ранонллрыпда жасай- тугын клракалпаклардын этннкалык составы, сол гсрригориядагы

Кәмпир // гемпир
Кубла диалект лексикасында „
қарры "
термппн ме- 
неи кагар колланылыўшы 
нәмпир
/ 
геипир
свзлернниц 
ко.нтекстте, диалекг лексикасында ушырасыўын квре- 
мнз.
Кэмпир Ц гемпир
свзлери элебий тилде бир форма- 
да 
кенпир
түринде бериледп ,-ККРС., 312/. Усы тилдиц
'хг- X . Г . Ю с у п о я .
Лтнлгап мпйнет, 131-йет.
:ш 
N . Л. Б а с к а к о п
 
Каракалмакскпй язык. г. I, Млтсриалм
по лмалектологни. 195, 223 270-бет.,
русско уйгурский слоплрь. ГИС, М., 1956, !2)0-6ет.
•**' Таажпкско-|)усский слоиарь, ГП С . М., 1954, 136-бет.
155
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

арка .\.)м кубла диалекглсриидс компир // гемпир сез- 
лсрн омр айтылатуғын да, өзгернске ушырап гезлесе- 
тугып да жсрлсри бар.
Кәмпир
клчпирОиқ баласы; қәмпириқ бэ ҳэ йақшы 
бопты.
/II -хан/. 
ИрийимбайОық кэмпири өлгән; б и р қарры
кэмпир... кэмиирдиқ көзи...
Гемпир
түркмэнниц бизлэрдэй гемпири наыазды би лмәйдәкэн
/М.-хан/. 
Ж унар гемпир лсоқ. Ш ымбайлы гемпирю.
Усынған мысалларда кәмпир .// гемпир сөзлериниц 
гәп ишинде, болмаса жске турып та, граммагикалык 
формаларды қабыл етип те колланыў процеснн көремиз.
Әдебий гилдеги формасына салыстырғанда диалект- 
теги сөзлердиц лексика—фонстикалық өзгериске /мы- 
салы: е > ә , к > г —кәмпир<ксмпир, кәмпир>гемпир/ 
нйе екенлиги байқалады.
Контекст ишинде 
„кэмпирл
сөзи 
кэмпир-күмиир
/кемпир ҳәм т. 
6.1
деген мазмунда да айтылады. Мы- 
салм 
бес алты бир кэмпир-кумпир бар екэн
/Ақб./.
Кэмпир II гемпир
сөзлерин апырым 
көрсетиўдеги 
максет—олардыц басқа сөзлер қатарынан алатуғын ор- 
нын белгнлеў. Өткеп заманда днншнллер халықтыц 
сана-сезимии уўландырды. Халық арасында ескидеп 
киятырған үрп-әдет бойыиша ер адамлар өз ҳаяллары- 
ныц /жубяйлары' атын атамай, 
кэнпир
// 
гемпир,
гей- 
пара ўақытларда 
қостарым, жубайым, шабазым,
т. б./ 
дсп атаса, өз гезегинде, ҳаяллар да ерлсрннин атып 
атамай „
қарры
, 
ч а л
“ т. б. деп хабарласқап. Бул үрп- 
әдет қазак, кыргыз халықларында да болган. Кырғ1.13 
тилн бойынша Ы. П. Дыренконаныц мийиетинде усы 
жағданларға байланыслы бираз фактлар келтирилген. ',№
Кубла районлардағы коцсылас өзбек тилинеи де 
бул сөзди ушыратаммз: 
йолда бир камнирникида йи-
тады. Камиирга айтады... кампир дастирхъаньгьа
Н . П. Д ы р е н к о в а .