Грунтларнинг гранулометрик таркиби, ўрганиш усуллари, таснифлари

Пептизация ҳодисаси. Юқоридан маълумки, пептизация агрегатларнинг ажралиб, майдаланиб олдинги ўз ҳолига қайтиш ҳодисасидир.

Пептизация ҳодисаси коагуляция ҳодисасига қарама-қарши шароит ҳосил бўлгандагина содир бўлади. Пептизация ҳодисасини сунъий йўл билан ҳам ҳосил қилиш мумкин. Бунинг учун эритмадаги электролит тузлар чиқариб олиниб, натрий ишқори ёки аммиак қўшилади. Пептизация ҳодисасини сунъий равишда ҳосил қилиш ва уни ўрганиш катта аҳамиятга эга.

Грунтларнинг ҳақиқий гранулометрик таркибини аниқлашда пептизация ҳодисасидан фойдаланилади. Бунинг учун тайёрланган гилга аммиак қўшилади.

Пептизация ҳодисаси грунтларнинг сув ўтказувчанлигини камайтиради. Шу сабабли бу ҳодисадан халқ хўжалигида кенг фойдаланилади. Масалан, соз тупроқдан ўтган каналларда сувнинг канал тагига ва ён томонига шимилиб кетишини камайтириш учун пептизация ҳодисасидан фойдаланилади. Яъни хлорли натрийни сувга қўшиш билан канал остида ва ёнларида ўзидан сувни ёмон ўтказувчи қатламлар ҳосил қилиш мумкин.

15. 
    
    Адсорбция. Физик-кимёвий сингдириш туфайли катионлар коллоидлар юзасида маҳкам ушланиб турса ҳам, улар ажралиб чиқиб грунт эритмасидаги моддалар билан реакцияга киришади. Шунинг учун физик-кимёвий сингдириш ионли ўрин алмашиш адсорбция деб аталади. Сингдириш ҳодисаси катионларга нисбатан эса жуда кам ўрганилган.
    
16. 
    
    Тексатроп ҳодисаси. Агар коллоид зарралардан ташкил топган намлиги анча юқори бўлган грунтлар механик куч (силкитиш, аралаштириш) таъсир қилса, у бирдан пластик ҳолдан суюқ ҳолга ўтади. Бунга тексатроп ҳодисаси дейилади. Бу ҳодиса электр токи тебранма куч ультратовуш тўлқинлари таъсирида ҳам сунъий равишда ҳосил бўлиши мумкин.
    

Суюқ ҳолга келган масса маълум вақт ўтгандан сўнг олдинги қуюқ пластиклигига қайтиши мумкин.

Тексатроп ҳодисани ўрганиш муҳандислик геологияси нуқтаи назаридан муҳим аҳамиятга эга. Свайли фундаментларни қуришда, бур\у қудуқлари қазишда, шахта ишларида тексатроп ҳодисаси катта тўсқинлик кўрсатади.

Темир йўл замини поезд юрганда ўпирилиб кетади, то\ ёнба\ирларида сурилишлар содир бўлади. Бу ҳодисанинг турлари ва уларга қарши тадбирлар ҳақида маъруза матнининг II қисмида батафсил тўхталиб ўтамиз.