Грунтларнинг гранулометрик таркиби, ўрганиш усуллари, таснифлари

Грунтларнинг структураси (тузилиши) ва текстура


(тузилиш тартиби) ва уларнинг муҳандислик

геологияси ишларидаги аҳамияти

4. Грунтларнинг структураси ва текстураси уларнинг қурилиш хоссаларининг ўзгаришида, иншоот ва иморат заминида грунтлар ўзини қандай тутишига, мустаҳкамлигига катта таъсир кўрсатади, шу сабабли муҳандислик геологиясида бу кўрсаткичларни мукаммал ўрганилади.

   
   

Грунтларни ташкил этувчи зарраларнинг шакли, катта-кичиклиги, ўзаро жойлашиши ва бо\ланиши, миқдорини ифодаловчи хусусиятларига уларнинг структураси дейилади. Умуман то\ жинсларининг структураси ва текстурасини петрография фани ҳар томонлама ўрганади. Муҳандислик геологияси эса уларнинг грунтларнинг замини сифатида ўрганади, чунки бу хусусиятлари грунтларда содир бўладиган муҳандислик-геологик жараён ва ҳодисаларнинг ривожланишига катта таъсир кўрсатади. Грунтларнинг қаттиқлиги, ташқи кучга чидамлилиги, чўкишга, сиқилишга, уларнинг структурали бо\ланиш хилларига бо\лиқ.

Грунтларнинг шу хусусиятларини назарда тутиб, уларнинг келиб чиқиши бўйича 3 катта синфларга - магматик, метаморфик ва чўкинди грунтларга бўлиб ўрганилади.

Магматик грунтлар структураси - заррачалари бир-бири билан мустаҳкам бо\ланган бўлиб, пишиқ структурага эга.

Магматик грунтлар - инструзив ва эффузив - ер қоби\ида, ер устида - кристалланиш даражасига қараб тўла, ярим шишасимон, порфирсимон бўлади. Буларнинг чуқур ўрганилганлиги асосида муҳандислик геологияси грунтларнинг муҳандислик-геологик таснифи ишлаб чиқилган ва улар амалиётда кенг қўлланилади.

Метаморфик грунтларнинг структураси метаморфизм жараёни қандай бўлганига - чуқур, температура контакт - кристаллобластик (донали), катакластик (цементли) реликт структуралари бўлиниб ўрганилади.

Чўкинди грунтлар тошқотган - минераллар заррачаларининг шаклига ва катта-кичиклигига қараб, бўшоқ (парчаланган дисперсли) грунтлар структураси қумли, ша\алларнинг ажралган донадор зичлашган бўлади.

Гилли грунтлар структураси - минералогик таркибига, ҳосил бўлиш шароитига, заррачаларнинг катта-кичиклигига, \оваклигига бо\лиқ бўлиб, микро-, макроскопик структураларга бўлинади. Микроструктура: пелитли (гил зарра), алевролитли (чанг зарралар), денгиз, ботқоқлик, дарё ётқизиқлари, делювиал, пролювиал, элювиал ва бошқалар. Макроструктура - ша\ал, цементланган, бўшоқ қумлар. Ҳарсангтошлар ва бошқалар ҳосил бўлишига қараб бирламчи ва иккиламчи, ички тузилишига (бо\ланишига) қараб кристалл цементли коллоидли хилларга ажратилган.

5.