Грунтга ишлов беришни механизациялашган усули

Бир чўмичли ортгичлар (5.26 расм) қурилишда ер ишларини бажаришда кенг тарқалган. Бу қуйидагилар билан боғланган. Бу машиналарни ҳозирги замон моделлари ўзини мобиллиги, маневрлиги, конструкцияларни оддийлиги, айниқса пневмо ғилдиракли ортгичлар бир чўмичли экскаваторлардан устун. Шу билан бирга ортгичлар бир қатор камчиликларга эга, ишларни бажариш шароити ер иншоотларни параметрлари ва турлари бўйича бир қатор камчиликларга эга. Ортгичларни қўллаш қуйидаги жараён ва операцияларни механизациялаш имконини беради. Грунтни ўсимлик қатламини олиш ва сўришни, ер ишларини сақлаш ва таъмирлаш; ер ости иншоотларини барпо этишда грунтни кавлаш ва ташиш; грунтни ортиш; 200 м масофага суриш; грунтни қатламлаб текислаш; грунтни планировка қилиш; қазилма ва бўшлиқларни қайта тўлдириш. Бир чўмичли ортгичларни асосий параметри юк кўтариш қобилияти.
Асосий техник параметрлари чўмич сиғими, двигатель қуввати, оғирлиги. Асосий технологик параметри тўкиш баландлиги циклни давомийлиги, тўкишда чўмични ишчи қиррасидан то транспорт воситасини бортигача бўлган масофани энг камлиги. Бир чўмичли ортувчиларни юк кўтариш қобилияти 2; 3; 4; ва 6 т қўлланилади. Юк кўтариш қобилияти 7,5 т чўмич сиғими 7,5 м³ортувчи яратилган қурилишда кўп мақсадли кичик габаритли ортувчилар кенг тарқалган, ортувчи турли кўринишдаги алмаштириладиган жиҳозлар билан таъминланган бўлиши мумкин, қурилиш майдонида қўллашни анча кенгайтиради (5.27 расм).

5.27 - расм
Грунт ишларидаги асосий жараёнлардан бири бу грунтни ташиш. Ташиш жараёнини механизациялаш ерни қазиб ташийдиган машиналар ёрдамида амалга оширилади ва махсус транспорт воситаси – автомобиллар самосваллар ва тупроқ ташувчилар ёрдамида амалга оширилади. Транспорт воситасини асосий параметри –юк кўтариш қобилияти. Қурилишда ер ишларини бажаришда грунтларни ташиш учун юк кўтариш қобилияти 4,5....12 т ЗИЛ, МАЗ КАМАЗ, КРАЗ маркали автомобил- самосваллар кенг қўлланилмоқда. Бу машина конструкциялари ҳар доим такомиллаштирилмоқда, кузов ҳажмини ошириш тўкишни турли схемалари қўллаш шу қатори орқасидан ва ёнидан, кузовни кўтариш ва тушириш вақтини қисқартириш ҳисобига меҳнат унумдорлиги усмоқда. Тупроқ ташувчилар кенг тарқалган (5.28 расмда) юк кўтариш қобилияти 23 ва 40 т тупроқ ташувчилар кўрсатилган.