Мавзу: Лаҳим ўтувчи комбайнлар. Уларнинг турлари, тузилиши, асосий кисмлари ва ишлатилиш кўлами. Режа

Мавзу: Лаҳим ўтувчи комбайнлар. Уларнинг турлари, тузилиши, асосий кисмлари ва ишлатилиш кўлами.


Режа:

1. 
   Лахим утиш комбайинларнинг синфлари ва ишлатилиш лулами.
   
2. 
   Лахим утиш комбайнларининг конструктив тузилиши ва ишдаш принсипиюю
   
3. 
   Лахим утиш комплексларнинг таркибиб ишлатилиш куламию
   

Лаҳим ўтувчи комбайн (1-расм) лар шахта ва рудникларда тайёрлов лаҳимларини, ҳамда ер ости иншоатлари қурилишида тоннеллар ўтишни механизациялаштиришда ишлатилади.

Лаҳим ўтувчи комбайнлар асосий синфий белгилари бўйича қуйидагича бўлинади:
- ишчи органи билан забойни ишлаш усули бўйича – забой юзасини кетма-кетликда ишловчи танлаш билан ўтувчи (даврий) ва забой бутун юзасини бир йўла ишловчи бурғулаш жараёнли (узлуксиз);
- ўтилаётган массив жинслари қаттиқлиги бўйича – кўмир ва қатламли юмшоқ рудалардан ( МПа), ўртача қаттиқликдаги тоғ жинсларидан ( -80 МПа) ва қаттиқ тоғ жинсларидан ( МПа) ўтувчи;
- ишлатилиш кўлами бўйича – фойдали қазилма ва аралаш забойлардан асосий ва ёрдамчи тайёрлов лаҳимларини ўтиш учун, тоғ жинсларидан асосий ва капитал лаҳимларни ва тоннелларни ўтиш учун ва фойдали қазилмада кесиш ишлари учун мўлжалланган;
- ўтилаётган лаҳимнинг кесим юзаси бўйича – 5-16 м²; 9-30 м²; ва 30 м² дан ошиқ юзали лаҳимларни ўтишга мўлжалланган.
Бундан ташқари лаҳим ўтувчи комбайнлар юритмалари қуввати, иш бажарувчи, юкловчи ва ҳаракатланувчи органлари конструкциялари бўйича ҳам бўлинади.
1-расм. Лаҳим ўтувчи комбайн
Ишчи органи стрела шаклли танлаш иш жараёнли лаҳим ўтувчи комбайнлар 80 МПа қаттиқликдаги тоғ жинсларидан ўтишда, ўтилаётган лаҳимнинг юзаси ва шакл ўзгариши зарурияти бўлган ҳолларда ҳамда фойдали қазилма ва нокерак тоғ жинсларини ажратиб қазиб олишда ишлатилади.
Ишчи органи узлуксиз ишловчи бурғулаш жараёнли лаҳим ўтиш комбайнлари айлана ёки арка шаклли ўзгармас кесим юзали лаҳимларни ўтишда ишлатилади.
Ҳозирги вақтда ишлаб чиқарилаётган лаҳим ўтувчи комбайнлар ишчи органлари коронкали, дискли ёки комбинациялашган бўлиши мумкин.


2-расм. Стрела шаклли ишчи органлар: конуссимон (а) ва сферик (б) коронкали; (в)-
забойни ишлаш схемалари
Конуссимон коронкалар (2-расм) ПК3Р, 1ГПКС, 4ПП2М, 4ПП5 каби стрела шаклли ишчи органига эга бўлган танлаш иш жараёнли лаҳим ўтиш комбайнларида қўлланилади.
Горизонтал ва вертикал йўналишларда ҳаракатланувчи рукоят (стрела) да ўрнатилган турли тарафга айланувчи ярим шарлардан иборат сферик шаклли коронкалар (2-расм, б) Венгрияда ишлаб чиқарилган «F» русумли лаҳим ўтиш комбайнларида қўлланилади. Бундай ишчи органли комбайнлар ёрдамида тўртбурчак, (2-расм, в, 1-схема), трапеция (2-расм, в, 2-схема) ва арка (2-расм, в, 3-схема) шаклли лаҳимларни ўтиши мумкин.
Бурғулаш жараёнли лаҳим ўтиш комбайнларида роторли ва планетар конструкцияли ишчи органлар қўлланилган.
Бурғулаш жараёнли КРТ ва «Союз 19» русумли замонавий лаҳим ўтиш комбайнлари битта планшайба 1 дан ташкил топган бир ўқли роторли ишчи органига эга (3-расм). Бу комбайнларнинг ишчи органи 60-100 МПа қаттиқликдаги тоғ жинсларида ишловчи дискали шарошка билан жихозланган.


3-расм. Бурғулаш жараёнли иш бажарувчи органлар: КРТ (а) бир ўқли комбайн роторли