Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

presbiter. Cui tamen quod annorum fuerant intersticia collatura, sancti propositi sponte j k

subiecta docetur prestitisse devotio. Si vero de laicis quispiam ecclesiasticis est aggregandus

officiis, tanto sollicitius in singulis, que superius comprehensa sunt, huiusmodi decet

examinare personam, quanto inter mundanam religiosamque vitam constat esse discriminis. l

a)-a) om. MK.

b) om. KRV.

c) suis C.

d) om. M.

e) non habuerit (habuit CV) fortassis CRV.

f) folgt nochmals sortitus ostenditur si p.nitentiam MK.

g) corporis parte CRV.

h) possunt K; possit V.

i) sit CRV.

j) folgt curriculis C; folgt vel curricula V.

k) in tristicia K.

l) examinari CR.

Polycarp 2.31.51

348

51. Hormisda papa . a a

Si ille, qui ultro petit p.nitentiam, quamvis eam perfecte agat , non potest episcopus aut b

presbiter ordinari, ita ut etiam si per ignorantiam ordinatus fuerit et postea convincitur

p.nitentiam accepisse, deiciatur: ille, qui invitus ad p.nitentiam agendam in monasterioc

mittitur et utique aliud quam penitens dicendus non est, qua conscientia ad sacerdotium

pervenire permittitur?

a) om. K.

b) agere M.

c) monasterium K.

Polycarp 2.31.52

349

52. Cap. XIII. a a

Monachos quoque, quos tamen morum gravitas et vite ac fidei institutio sancta commendat, b

clericorum officiis aggregari et optamus et volumus, ita ut, qui intra tricesimum annum .tatis

sunt digni, minoribus per gradus singulos crescentes tempore promoveantur ordinibus et sic c d

ad diaconatus vel presbiterii insignia matur. .tatis consecratione perveniant. Nec saltu ad e

episcopatus culmen ascendant, nisi in his eadem, que singulis dignitatibus superius prefiximus, f

tempora fuerint custodita.

a) om. KR; Siricius R.

b) getilgt M.

c) folgt getilgt dig M.

d) promovehantur M.

e) consecrationem C; korr. in consecrationem R.

f) nachgetragen M.

Polycarp 2.31.53

350

53. Pelagius . a

Precepta canonum, quibus ecclesiastica regitur disciplina, sicut ad sacerdotium debiles corpore

venire non patiuntur, ita et si quis in eo constitutus actu fuerit sauciatus, amittere non potest, b

quod tempore sue sinceritatis accepit. Stephanus siquidem presbiter petitorio nobis deflevitc

oblato, quod habetur in subditis olim sibi et ante annos plurimos collatam sibi presbiterii

dignitatem, quam re vera immaculati corporis iudicio suscepisset, sed nuper provinci.

vastitatem, quam Tuscie pre omnibus barbarorum diversa sectantium et ambiguitas invexit d

animorum, cum imminentes gladios evadere fuge presidio niteretur, acutis sudibus occurrentia

sibi septa transiliens, inferiores partes corporis inseruisse suggessit, que vix adhibita curatione

biennio potuisset abstergi. Et ideo, frater karissime, supradicto locum suum dignitatemque

restitu., quatenus sacrosancta misteria, sicut consuevit, exerceat. Nec enim convenit ob hoc

auferri ante susceptum ordinem, in qua postmodum invalitudines corporis casu probatur e e f

faciente collapsus.

a) om. K.

b) ac tum C.

c) defluit R; ante correctionem: defluit V.

d) tuci. C.

e) quia (korr.?) C.

f) folgt nachgetragen in C.

Polycarp 2.31.54

351

54. Ex Niceno concilio . a b

Si quis a medicis per langorem desectus est aut a barbaris abscisus, hic in clero permaneat. Si c

quis autem se sanum abscidit ; hunc et in clero constitutum abstinere conveniet et deinceps d

nullum debere talium promoveri. Sicut autem hoc claret, quod his, qui rem hanc affectant

audentque semetipsos abscidere, dictum sit abstinere, sic eos, quos aut barbari aut medici

castraverint, inveniuntur inter alios dignissimi talesque ad clerum suscipit ecclesia.

a) Inskription om. K.

b) om. CV.

c) desertus K.

d) absciderit CR.

Polycarp 2.31.55

352

55. Ex registro . a a

Videtur mihi, ut a presenti die episcopis omnibus dicatur, ut nullum facere subdiaconum

presumant, nisi qui se victurum caste promiserit.

a) om. K.

Polycarp 2.31.56

353

56. Ex concilio Toletano IIII . a b c

Quicumque libertatem a dominis suis ita percipiunt, ut nullum sibimet in eis obsequium

patronus retentet , isti sine crimine sunt ad clericatus ordinem libere suscipiuntur, quia directa d e

manumissione absoluti noscuntur. Qui vero retento obsequio manumissi sunt, pro eo quod f g

adhuc a patrono servitute tenentur obnoxii, nullatenus sunt ad ecclesiasticum ordinem

promovendi, ne, quando voluerint eorum domini, fiant ex clericis servi.

a) Inskription om. K.

b) om. C.

c) om. CV.

d) retemptet MRV.

e) folgt et CR.

f) korr. ma- M.

g) retempto MR; retempta V.

Polycarp 2.32.1

354

XXXII. Quomodo presbiter, diaconus ceterique ordinentur . a b

1. Ex concilio Cartaginensi. c

Presbiter cum ordinatur, episcopo eum benedicente et manum super caput eius tenente, omnes

presbiteri, qui adsunt, manus suas iuxta manum episcopi super caput illius teneant. Diaconus d d d

vero cum ordinatur, solus episcopus, qui eum benedicet , manum super caput illius ponat. e

Subdiaconus autem, quia manus impositionem non accipit, patenam et calicem de manu f

episcopi accipiat vacuum, de manu vero archidiaconi urceolum cum aqua et aquamanile ac g

manutergium. Acolitus ab archidiacono accipiat cereoferarium cum cereis et urceolum h

vacuum. Exorcista vero accipiat de manu episcopi libellum exorcismorum. Lector cum

ordinatur, tradat ei episcopus codicem, de quo lecturus est. Hostiarius vero postquam ab i

archidiacono instructus fuerit, qualiter in domo Dei debet conversari, ad suggestionem j

archidiaconi tradet ei episcopus claves ecclesie de altario. k

a) XXXI M; Zahl om. K.

b) ordinantur K.

c) Inskription om. K.

d) om. K.

e) benedicit CV.

f) impositione M.

g) korr. in manile C; manile V.

h) om. K.

i) tradet R.

j) debeat C.

k) tradat CV.

Polycarp 2.32.2

355

2.

Psalmista, id est cantor, absque scientia episcopi sola iussione presbiteri officium suscipere a

cantandi, dicente sibi presbitero: Vide ut, quod ore cantas, corde credas.

a) folgt potest CRV.

Polycarp 2.33.1

356

XXXIII. Ut nullus ordinetur invitus. a

1. Simplicius episcopus Iohanni episcopo Ravennati.

Si quis esset intuitus ecclesiastice discipline vel si quid apud te sacerdotalis modesti.b

teneretur, numquam plectibiles perpetrarentur excessus. A quibus si nullo te paternarum

regularum poteras continere precepto, saltem sancte memori. predecessoris tui fueras c

revocandus exemplo, qui cum faciendo presbiterum minus deliquisset invitum, senserat tamen

dignum pro tali usurpatione iudicium. Nam privilegium meretur amittere, qui permissa sibi

abutitur potestate. Denunciamus autem, quod si post hec quicquam tale presumpseris et d

aliquem seu episcopum seu presbiterum seu diaconum invitum facere forte credideris,

ordinationes tibi Ravennatis ecclesie vel Emiliensis noveris auferendas.

a) XXXII M.

b) ante correctionem: molesti. M; molesti. K.

c) ante correctionem: predecessores MK.

d) hoc K.

Polycarp 2.33.2

357

2. Gregorius Natali episcopo Salonitano. In epistola XVIIII lib. I. a a

Gesta, que nobis in concilii vestri confecta secretario direxistis, in qua archidiaconus

Honoratus addicitur , plena esse cognovimus semine iurgiorum . Cum vero eodemque b c d

tempore una persona nolens ad sacerdotii ordinem provehitur, que tamquam immerita ae

diaconatus officio removetur, et sicut iustum est, ut nemo crescere compellatur invitus, ita f

censendum puto similiter, ne quisquam insons ab ordinis sui ministerio deiciatur iniuste. g

Verumtamen quia inimica Deo discordia tuas partes excusat , locum et administrationem suam h i

Honorato archidiacono restituas commonemus, atque concordes divinis ministeriis

competentia exhibete servitia.

a)-a) om. MK; steht (ohne In) vor II 34,1 MCV; lib. I. om. R.

b) addiscitur CV.

c) iurgionum M.

d) folgt uno C; folgt una persona V.

e) ad M; ab C.

f) archidiaconatus C.

g) nec K.

h) discordias M.

i) accusat CRV.

Polycarp 2.34.1

358

XXXIV. Ut ordinatus quisque in illis locis maneat , quibus ordinatus est. a b

1. Anacletus servus Christi Iesu in apostolica sede a Domino constitutus episcopis omnibus . c c

Presbiter ad qualemcumque locum vel ecclesiam in eo constitutam est preficiendus atque in ea

diebus vite suæ perdurandus.

a) XXXIII M; Zahl om. K.

b) folgt in KV.

c) dazu Rubrik Epistola XVIIII lib. I (s. II 33,2) MCV; omnibus episcopis KCV.

Polycarp 2.34.2

359

2. Leo . a

Illam quoque partem ecclesiastice discipline, que olim a sanctis patribus et a nobis sepe

discreta est, ut nec in presbiteratus gradu nec in diaconatus nec in subsequenti ordine b c

clericorum ab ecclesia ad ecclesiam transire cuiquam sit liberum, ut in integrum revoces,

admonemus, ut unusquisque non ambitione inlectus, non cupiditate seductus, non persuasione

hominum depravatus, ubi ordinatus est, perseveret, ita ut, si quis sua querens, non que Iesu

Christi, ad plebem et ecclesiam suam redire neglexerit, et ab honoris privilegio et a

communionis vinculo habeatur extraneus.

a) om. K.

b) discretum M; decretum K.

c) gradum K.

Polycarp 2.34.3

360

3. Augustinus : a

Interdicendum est, ut nullus ordinatus aut ordinandus migret de sua parroechia ad aliam nec b

ad limina apostolorum causa ordinationis, sue ecclesie cura derelicta, nec ad palatium causa

interpellandi. Quod si fecerit, nichil valet huiusmodi aut ordinatio aut demigratio . Et hoc est c d

omnibus denuntiandum, ut qui causa orationis ad limina beatorum apostolorum pergere

cupiunt, domi confiteantur peccata sua et sic proficiscantur, quia a proprio episcopo suo aut

sacerdote ligandi aut solvendi sunt, non ab extraneo.

a) om. K.

b) ordinetur K.

c) om. R.

d) folgt nachgetragen valeat R.

Polycarp 2.34.4

361

4. Ex concilio Calcedonensi. a

Non licere clericum in duarum civitatum conscribi simul ecclesiis, et in qua ab initio ordinatus

est et ad quam confugit quasi ad potiorem ob inanis glori. cupiditatem. Hoc autem facientes

revocari debere ad suam ecclesiam, in qua primitus ordinati sunt, et ibi tantummodo

ministrare.

a) diese Inskription vor II 34,5 M; Inskription om. K.

Polycarp 2.34.5

362

5. Ex Niceno concilio . a b b

Propter multam perturbationem et seditiones, que fiunt, placuit consuetudinem omnimodo

amputari, que propter regulam in quibusdam partibus videtur admissa, ita ut de civitate in

civitatem non episcopus, non presbiter, non diaconus transferatur. Si quis autem post c

definitionem sancti et magni concilii tale aliquid agere temptaverit et se huiusmodi negotiod

mancipaverit, hoc factum prorsus in irritum ducatur et restituatur ecclesie, cui fuerit episcopus

aut presbiter aut diaconus ordinatus.

a) Inskription om. MK; stattdessen hier Inskription von II 34,4 M.

b) concilio Niceno R.

c) aut K.

d) negotio M.

Polycarp 2.34.6

363

<6.a

Quicumque clerici pro necessitatibus ecclesiarum non obtemperaverint episcopis suis

volentibus eos ad honorem ampliorem in sua ecclesia promovere, nec illic ministrent in gradu

suo, unde recedere noluerunt.>

a) dieses Kapitel nur MKC; om. RV.

Polycarp 2.34.7

364

7.a

Quicumque temere ac periculose neque timorem Domini pre oculis habentes nec agnoscentes

ecclesiasticam regulam discedunt ab ecclesia, presbiteri aut diaconi vel quicumque sub regula b

prorsus existunt, hi nequaquam debent in aliam ecclesiam recipi, sed omnem necessitatem

convenit illis imponi, ut ad suas parroechias revertantur. Quod si non fecerint, oportet eos

communione privari.

a) Rubrik In eodem RV.

b) ecclesiam M.

Polycarp 2.34.8

365

8. Ex concilio Arelatensi . a b

In quibuscumque locis ordinati fuerint ministri, in ipsis locis perseverent. Qui si derelictis locis

suis ad alium se transferre voluerint, deponantur.

a) Inskription om. K.

b) relatensi M.

Polycarp 2.34.9

366

9. Ex concilio Africano. a

Item placuit, ut quicumque in ecclesia semel legerit, ab alia ecclesia ad clericatum non b b b

teneatur.

a) Inskription om. K.

b) semel in ecclesia CV.

Polycarp 2.34.10

367

10. Ex concilio Antioceno. a

Si quis presbiter aut diaconus omnino quilibet ex clero parroechiam propriam deserens ad

aliam properavit , dein omnino demigrans in aliam parroechiam per multa tempora nititur b

immorari, ulterius ibidem non ministret, maxime si vocanti suo episcopo et regredi ad

propriam parroechiam commonenti ob.dire contempserit. Quodsi in hac indisciplinatione

perdurat, a ministerio modis omnibus removeatur, ita ut nequaquam locum restitutionis

inveniat. Si vero pro hac causa dampnatum alter episcopus suscipiat, hic etiam a comuni

coherceatur synodo, velut qui ecclesiastica constituta dissolvat . c

a) Inskription om. K.

b) properaverit KCV.

c) dissolvit MC.

Polycarp 2.35.1

368

XXXV. De reordinatione. a

1. Damasus.

Per illicitam manus impositionem vulneratum capud illi, qui videbantur aliquid accepisse,

habebant; et ubi vulnus infixum est, necesse est adhibere medicinam, qua infixa sanetur

macula. Id est reiterari necesse est, quod legitime actum aut collatum minime probatur. Nam

quomodo possit honorem retinere, qui ab illo accepit, qui potestatem dare non habuit, b

legitime invenire non possum.

a) XXXIIII M.

b) folgt nochmals qui ab illo K.

Polycarp 2.35.2

369

2. Damasus Bonifatio episcopo. a

Presbiteri quos repperisti, si incogniti fuerint viri illi, a quibus sunt ordinati, et dubium est eos

episcopos fuisse an non, qui eos ordinaverunt, si bone actionis et viri catholici sunt ipsi

presbiteri et in ministerio Christi omnique lege sancta edocti , a patre vel episcopo suo b

benedictionem presbiteratus suscipiant et consecrentur et sic ministerio sacro fungantur.

a) Inskription om. KR.

b) folgt vel CV.

Polycarp 2.35.3

370

3. Gregorius Iohanni episcopo Ravenne . In epistola XXXII. In lib. II. a b c a

Sicut baptizatus semel baptizari iterum non debet, ita consecratus semel in eodem ordine

iterum non valet consecrari. Sed si quis cum levi culpa ad sacerdotium venit, pro culpa d

p.nitentia indici debet et tamen ordo servari.

a)-a) om. K.

b) pavenne M; om. C.

c) om. C.

d) om. MK.

Polycarp 2.36.1

371

XXXVI. De restituendis depositis. a

1. Concilium Toletanum . b b

Episcopus, presbiter aut diaconus, si a gradu suo iniuste deiectus est et in sancta synodo c

innocens reperiatur, non potest esse quod fuerat, nisi gradus amissos recipiat coram altario de d

manu episcoporum. Si episcopus est, orarium, anulum et baculum, si presbiter, orarium et

planetam, si diaconus, orarium et albam, si subdiaconus, patenam et calicem, sic et reliqui

gradus eam in reparationem sui accipiant, que cum ordinarentur, perceperant. e

a) XXXV M; Zahl om. K.

b) Inskription om. K; Concilio Toletano CV; Concil. Toletane R.

c) secunda KRV.

d) altari CRV.

e) ea CRV.

Polycarp 2.36.2

372

2. Iulius papa orientalibus episcopis. Cap. XIII. a a

De receptione vero sedis et sacerdotii, que dixistis Athanasium absque concilii decreto b

suscipere, non ita invenimus, sicut calumpniati estis, sed quorundam episcoporum consilio

atque decreto suum recepit, quod iniuste perdiderat, sacerdotium et resedit in sede. Quod vero

scripsistis non posse eum a pauciore numero episcoporum restitui, quam depositus fuerat, c d

non it est neque hec regula orthodoxorum sancte ecclesie episcoporum; sed Arrianorum,

sotiorum videlicet vestrorum, hec adinventio ad perditionem orthodoxorum episcoporum e f

contexta est.

a) om. KCRV.

b) non RV.

c) cum M.

d) korr. in pautiori C.

e) soitiorum M.

f) perditiorum K.

Polycarp 2.37.1

373

XXXVII. De ordinantibus et ordinatis adversus canonum formas. a

1. Ex epistola Simplicii pap.. b c

Relatio nos vestre dilectionis instruxit et gestorum series plenius intimavit Gaudentium d

Offiniensis ecclesie sacerdotem contra statuta canonum ac nostra precepta ordinationes illicitas

perpetrasse, quarum illi totam penitus auferri precipimus potestatem. Scripsimus enim ad

Severum fratrem et coepiscopum nostrum, ut, si necesse fuerit, in supradicta ecclesia

consideratis patrum regulis hoc fungatur officio, quo ille abusus esse convictus est, ut hii, qui

illicite ab eo sunt provecti, ab ecclesiasticis ministeriis sint remoti.

a) XXXVI M; Zahl om. K.

b) Inskription om. K.

c) epistolis R; epl. V.

d) gestimus M.

Polycarp 2.37.2

374

2. Innocentius papa universis episcopis in Toletana synodo constitutis. De eadem re . a a a

Si qui adversus formas canonum vel ad ecclesiasticam ordinationem vel ad ipsum sacerdotium

venire temptaverint, una cum ordinatoribus suis ipso, in quo inventi fuerint, ordine et honore

priventur.

a) om. K.

Polycarp 2.37.3

375

3. celestinus papa episcopis Viennensibus et Narbonensibus. a

Si que fact. sunt ordinationes illicite, removeantur, quoniam stare non possunt nec

discussionem nostram subterfugere poterunt.

a) om. K.

Polycarp 2.37.4