Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

presbiterum. Nam illi, cui erutus oculus est, non possunt contra canones iura concedi

sacerdotii. Neque enim aliquid ei prodest, quod oculum invitus amisit, cum nec volens d

quisque oculum amisisse credendus sit nec sacratissimi canones aliquem casum in amissione e

oculi, qui ad sacerdotium adipiscendum non impediret, suis excepisse regulis invenimus. Sed

hoc tantummodo adhibitionem suffecisse videmus patribus, ut qui careret oculo, sacerdotii f g h

officium adhipisci non possit. Sed nec illi ullatenus quasi in compensationem iniuri. sacratus

ordo concedi poterit, qui ad tantam sacerdotem proprium potuit iracundiam provocare, ut et i

ille officium, in quo erat, amitteret et iste provectus sui perderet facultatem. j

a) om. RV.

b) igni MK.

c) eruere MK.

d) folgt korr. oculus M.

e) korr. in sacratissimos R.

f) hanc K.

g) ad prohibitionem CRV.

h) caret C.

i) sacerdotum MV; ante correctionem: sacerdotum R.

j) perdere K.

Polycarp 2.31.26

323

26. Pelagius.

Ex antiquis regulis et novella synodali explanatione comprehensum est, personas obnoxias

celesti militi. cingulo non precingi. Sed nescio ignorantia an voluntate rapiamini, ut ex hac a

culpa nullus p.ne episcoporum videatur extorris . Ita enim nos frequens et plurimorum querela b

circumstrepit, ut ex hac parte nichil putetur penitus constitutum. Actoris siquidem illustris viri c

filii nostri Amandiani graviter conqu.runtur homines et iuri suo debitos alios adhuc clericos,

alios iam diaconos ordinatos, cum non solum post modernum quod tantorum collectione

pontificum sub omnium saluberrim. provisionis assensu constat esse perfectum, huiusmodi d

personas suscipere non debere, verum etiam si quid forte in divin. militi. cultum ante fuerint e

ignorantia faciente suscepti, eliminare prorsus ex utroque religioso privilegio ad dominorum

suorum possessiones iusta debueris ammonitione compellere. Et ideo, fratres karissimi, eos,

quos supradicti viri actores in clericatus officio monstraverint attineri, discussos et obnoxios f

approbatos custodito legum tramite sine intermissione restitue , ita ut, si quis iam ex his g

presbiter repperitur, in eodem gradu peculii sola amissione permaneat, diaconus vero ut

vicarium prestet aut, si non habuerit, ipse reddatur. Residua officia sciant neminem posse ab

obnoxietate, si convincitur, vendicari , quatenus hoc ordine custodito nec dominorum iura nec h

privilegia ulla ratione turbentur.

a) korr. in celestis K.

b) extortus K.

c) Actores CRV.

d) pervisionis MKV; ante correctionem: per visionis (?) R.

e) korr. in qui C.

f) auctores M.

g) restituite KC; korr. in restituite R; ante correctionem: restitute V.

h) vendicare C.

Polycarp 2.31.27

324

27. Idem

Frequens quidem et assidua nos querela circumstrepit de his pontificibus, qui nec antiquas

regulas nec decreta nostra noviter directa cogitantes obnoxias possessoribus illigatasque a

personas venientes ad clericale cingulum non refutant. Nuper etenim actores illustris femin. b

Placidi. petitorum oblatione conqu.sti sunt Sabinum Marcellianensis sive Cusillinatis urbis

antistitem Antiochum servum iuris patron. sue absentis domine occasione captata ad

presbiterii honorem usque perductum, eius fratrem Leontium clericalis officii privilegio c d

decorasse. Et ideo, fratres karissimi, inter supradictos actores et eos, qui conditionis extreme e

repetuntur obiectum, cognitionem vobis nostra auctoritate deputamus, ut omni virtute f g h

discussa, si re vera obiectam sibi maculam iustici. refragationis non potuerit ratione diluere,

Leontium clericum, quem gradus prefinitus legibus non defendit, ad sequendam cognitionis

su. necessitatem modis omnibus redhibete. Antiochum vero, qui per sacerdotium iam non i

potest retolli, si in suam ecclesiam in hoc, in quo est, honore desiderat collocare, non velut

redditum sibi, sed habeat pro misteriorum celebratione susceptum. j

a) noverunt K.

b) auctores M.

c) eiusque CRV.

d) om. K; leonem V.

e) auctores MV.

f) obiectu C; korr. in obiectam R; obietum V.

g) vestra M.

h) veritate CRV.

i) quia CRV.

j) ministeriorum CR.

Polycarp 2.31.28

325

28. Eiusdem.

Consuluit dilectio tua de suorum promotione clericorum, perhibens quod diaconi ad a

presbiterii gradum, quo ecclesiam tuam memoras indigere, venire detrectent. Quapropter quia

invitos fieri ecclesiastica moderatione gravitateque didicimus, ut ex nobilibus sint volentes, b

ordinatio potest illa perficere , qua scilicet, si quos habes vel in acolitis vel in subdiaconibus c

maturioris .tatis, et quorum sit vita probabilis, hos in presbiterum studeas promovere, ut qui d

proficere noluerunt , reddantur suis inferioribus post minores. Ipsaque commoda presbiterum e f

propensius quam diacones consequantur, ut hac saltem ratione constricti et honorem, quem

refugerant , appetere nitantur et questum. g

a) Consulit RV.

b) nolentibus CRV.

c) proficere C.

d) presbiterium CRV.

e) noluerint K; ante correctionem: noluerint C.

f) presbiterorum K; presbiteri CR; presbiterii V.

g) refuterant M.

Polycarp 2.31.29

326

29. Gregorius urbis Rom. presul Squillacino episcopo. In epistola XXVI in lib. II. a b a

Precipimus ne umquam illicitas ordinationes facias nec bigamum, aut qui virginem non est

sortitus uxorem, aut ignorantem litteras vel in qualibet corporis parte vitiatum vel penitentem c

vel curi. aut cuilibet conditioni obnoxium ad sacros ordines permittas accedere, sed si quos

huiusmodi repereris, non audeas promovere.

a)-a) om. K.

b) om. CRV.

c) aut K.

Polycarp 2.31.30

327

30. Gregorius Roman. ecclesie presul Squillacino episcopo. In eadem epistola eiusdem libri . a a

Afros passim et incognitos peregrinos ad ecclesiasticos ordines tendentes nulla ratione

suscipias, quia Afrorum quidem aliqui sunt Manichei, aliqui rebaptizati, peregrini vero plurimi b

etiam in minoribus ordinibus constituti fortiores de se pretendisse honores sepe probati sunt.

a)-a) om. K.

b) alii M.

Polycarp 2.31.31

328

31. Eugenius papa . a a

Episcopum enim consecrari non convenit, nisi a clericis et a populo fuerit postulatus. Unde

Celestinus papa dicit: Nullus episcopus detur invitis; plebis enim, clericorum et ordinis

consensus et desiderium constat esse requirendum. Et Leo sanctissimus papa ait: Nulla ratio

sinit, ut inter episcopos habeantur, qui nec a clericis sunt electi nec a plebibus expetiti. Quodsi

in eadem ecclesia dignus non invenitur, tunc alter de altera eligatur ecclesia. Tamen quamvis

necessitas eveniat, invidiose nullo modo conservetur invitus.

a) om. K.

Polycarp 2.31.32

329

32. Augustinus.

ecclesie dispensatorem non licere ordinari nisi unius uxoris virum acutius intellexerunt, qui a

nec eum, qui cathecuminus vel paganus habuit alteram, ordinandum esse consuerunt. De

sacramento agitur, non de peccato. Nam in baptismo peccata omnia dimittuntur. Sed qui dixit:

Si acceperis uxorem, non peccasti, et si nupserit virgo, non peccavit , et quod vult, faciat , non b c

peccat, si nubat, satis declaravit nuptias nullum esse peccatum. Propter sacramenti autem c

sanctitate , sicut femina, etiam si cathecumina fuerit vitiata, non potest post baptismum inter d e

Dei virgines consecrari, ita non absurde visum est eum, qui excessit uxorum numerum f

singularem, non peccatum aliquod commisisse, sed normam quandam sacramenti amisisse, non

ad vite bon. meritum, sed ad ordinationis ecclesiastice signaculum necessariam. Ac per hoc,

sicut plures antiquorum patrum uxores significaverunt futuras nostras ex omnibus ecclesias uni

viro subditas Christo, ita noster antistes unius uxoris vir significat ex omnibus gentibus

unitatem uni viro subditam Christo.

a) licet C.

b) ante correctionem: peccabit M.

c)-c) faciat - Propter om. MK.

d) sanctitatem CR.

e) in RV.

f) virginem RV.

Polycarp 2.31.33

330

33. Idem . a

Maritum duarum post baptismum matronarum clericum non ordinandum neque eum, qui unam

quidem habet concubinam, non matronam habuit, nec illum, qui viduam et repudiatam vel

meretricem in matrimonium assumpsit, nec illum, qui semetipsum abscidens quodlibet b

corporis sui membrum indignatione aliqua vel iusto iniustoque tenore superatus truncaverat,

neque illum, qui usuras accepisse convincitur aut qui in scena lusisse cognoscitur , neque c d

eum, qui publica p.nitentia mortalia crimina deflet, neque eum, qui aliquando in furiam versus

insanuit vel afflictione diabolica vexatus est, neque eum, qui per ambitionem ad imitationem

Symonis magi peccuniam offert.

a) om. MK; kein Absatz K.

b) matmonium M; matrimonio C.

c) cena CRV.

d) noscitur CRV.

Polycarp 2.31.34

331

34. Ieronimus.

Dominus noster Iesus Christus voluit non solum de alienigenis , sed etiam de adulterinis a

commixtionibus nasci, nobis magnam fiduciam prestans, ut qualicumque modo nascamur,

tantum ut eius vestigia immitemur, ab ipsius corpore non separemur, cuius per fidem membra

effecti sumus. Et sicut ille verus est pontifex ex adulterinis nascens coniunctionibus, ita

qualicumque ordine natus sit aliquis, tantum ut fidem perfectam habeat et, quod fide tenet,

operibus impleat sitque litteratus et vir unius uxoris, nequaquam a sacerdotio repellit . Iudas b

enim patriarcha concubuit cum Thamar nuru sua, et ex illo coitu nati sunt Phares et Zara . Inde c

postea Salomon , qui fuit dux in deserto, inde Obeth indeque Booz, inde postea Ysai, qui fuit d

pater David. Ex illa autem progeni. origo ducitur Christi, qui verus sacerdos est . Ideoque filii e e

eius sumus ; que ipse fecit, immitari debemus. f

a) alienis K.

b) repellitur CRV.

c) ochoza KRV.

d) korr. in Salmon C; salmon RV.

e) est sacerdos CV.

f) folgt et CRV.

Polycarp 2.31.35

332

35. Anastasius . a

Certe illud non fuit pretermittendum, ut quod semel aut secundo necessitas hereticorum b

contulit, contra apostolica precepta velut lege licitum cepisse presumi, neophitum sive laicum, c

qui in nullo ecclesiastico functus fuerit officio, inconsiderate vel presbiterum vel diaconum

ordinare, quasi meliores apostolis sint, quorum audeant mutare preceptum, et qui non didicit,

iam docere compellitur. Ita nullus repperitur idoneus clericorum nec inter diaconos nec inter

alios clericorum invenitur, qui sacerdotio dignus habeatur, sed ad condempnationem ecclesie

laicus postulatur. Quod ne fiat ultra, omnino interdicentes prohibemus.

a) om. K.

b) Per te K.

c) korr. in cepisset C.

Polycarp 2.31.36

333

36. Innocentius . a

Mulierem viduam clericus non ducat uxorem, quia scriptum est: Sacerdos virginem uxorem b b

accipiat, non viduam, non eiectam; utique qui ad sacerdotium labore suo et vite probitate

contendit, cavere debet, ne hoc preiudicio impeditus pervenire non possit.

a) om. K; folgt papa CRV.

b) uxorem virginem C; uxorem ducat virginem (ohne accipiat) V.

Polycarp 2.31.37

334

37. Idem . Victricio episcopo . a b b

Is qui viduam licet laicus duxerit uxorem seu ante baptismum sive post baptismum, non c d

admittatur ad clerum, quia eodem vitio videtur exclusus. In baptismo enim crimina e

dimittuntur, non accepte uxoris consortium relaxatur. Quodsi non putatur uxor esse

computanda, que ante baptismum ducta est, ergo nec filii, qui ante baptismum geniti sunt, pro

filiis habeantur.

a) om. K; davor Cap. V. R.

b) om. MK.

c) His M.

d) om. MK.

e) admittitur M; amittatur C.

Polycarp 2.31.38

335

38. Idem . Cap. III a b b

Designata sunt genera laicorum, de quibus ad clericatum pervenire non possunt, id est: si quis

fidelis militaverit, si quis fidelis causas egerit, hoc est postulaverit, si quis fidelis c

administraverit. De curialibus autem manifesta ratio est, quoniam etsi inveniantur huiusmodi

viri, qui debeant clerici fieri, tamen quoniam sepius ad curiam repetuntur, cavendum ab his est

propter tribulationem, que sepe de his ecclesie provenit.

a) Inskription om. K.

b) om. M.

c) causam M; causa V.

Polycarp 2.31.39

336

39. Idem . Cap. Felici Nuntiano . a b b b

Laici qui habentes uxores baptizati sunt, ac si se instituerint , ut in nullo opinio eorum c

vaccillet, ut aut clericis iuncti sint aut monasteriis, ex quo baptizati sunt, heserint, si nond

concubinam, non pelicem norint, si in omnibus operibus vigilaverint, non prohibentur

huiusmodi ad clericatus sortem assumi, ita sane, ut in eos tempora a maioribus constituta

serventur nec cito quilibet lector, cito accolitus, cito diaconus, cito sacerdos fiat.

a) Inskription om. K.

b) om. M.

c) instituerit M.

d) om. K; -ne V.

Polycarp 2.31.40

337

40. Ex concilio Calcedonensi. a

Nullum absolute ordinare debere presbiterum aut diaconum nec quemlibet in gradum ecclesie, b

nisi civitatis aut possessionis aut martyrii aut monasterii, qui ordinandus est, nomine c

pronuncietur. Qui vero absolute ordinantur, decrevit sancta synodus irritam haberi huiusmodi

manus impositionem et nusquam posse ministrare ad ordinantis iniuriam.

a) Inskription om. K.

b) ordinari CRV.

c) martyris K.

Polycarp 2.31.41

338

41. Ex concilio Africano. a

Clericus invidens fratrum provectionibus, donec in vitio est, non promoveatur.

a) Inskription om. K.

Polycarp 2.31.42

339

42. Ex eodem. a

Seditionarios numquam ordinandos, clericos, sicut nec usurarios vel iniuriarum suarum

ultores.

a) Inskription om. KR.

Polycarp 2.31.43

340

43. Ex concilio Cartaginensi. a

Ex p.nitentibus, quamvis sit bonus, clericus non ordinetur. Si per ignorantiam episcopi factum

fuerit, deponatur a clero. Si autem sciens episcopus ordinaverit, et ipse ab episcopatus sui

ordinandi dumtaxat potestate privetur.

a) Inskription om. K.

Polycarp 2.31.44

341

44. Ex concilio Aureliano. a

Si quis vero de laicis post uxorem aliam cuiusque conditionis cognoverit mulierem, in clero

nullatenus admittatur.

a) Inskription om. K.

Polycarp 2.31.45

342

45. Ex eodem . a a

Servus si absente aut nesciente domino, episcopo sciente quod servus sit, diaconus aut

presbiter fuerit ordinatus, ipso in clericatus officio permanente, episcopus eum domino duplici

satisfactione compenset. Si vero episcopus eum servum nescierit, qui testimonium perhibent

aut eum supplicaverint ordinari, simili redibitione teneantur. b

a) om. K.

b) supplicaverit M.

Polycarp 2.31.46

343

46. Ex Triburiensi concilio. a

Ut nulli de servili conditione ad sacros ordines promoveantur, nisi prius a dominis propriis

legitimam libertatem consequantur. Cuius libertatis carta ante ordinationem in ambone publice b

legatur, et si nullus contradixerit, rite consecrabuntur. Porro servus non canonice consecratus,

postquam de gradu deciderit, eius conditionis sit, cuius fuerat ante gradum.

a) Inskription om. K.

b) korr. in Quorum C.

Polycarp 2.31.47

344

47. Ex concilio Ancirano. a

Si cuius uxorem adulterium commisisse, cum esset laicus, fuerit comprobatum, hic ad b

ministerium ecclesiasticum admitti non potest. Quodsi in celo iam constituto eo adulteravit , c c

dato repudio dimittere eam debet. Si vero inherere eius consortio velit, non potest suscepto e

ministerio perfrui.

a) Inskription om. K.

b) esse K.

c) clero KCR.

d) adulteraverit CV.

e) ante correctionem: data M.

Polycarp 2.31.48

345

48. Ex eodem . a a

Si quis in egritudine fuerit baptizatus, presbiter ordinari non debet. Non enim fides illius est

voluntaria, sed ex necessitate, nisi forte postea ipsius studium et fides probabilis videatur aut

hominum raritas cogat.

a) om. K.

Polycarp 2.31.49

346

49. Ex Toletano concilio. a

Item placuit, ut penitentes non admittantur ad clerum, nisi tantum, si necessitas aut usus

exegerit, inter hostiarios deputentur vel inter lectores, ita ut evangelia et apostolum non legant.

Si qui autem ante ordinati sunt subdiacones , inter subdiacones habeantur, ita ut manum non b

imponant aut sacra contingant. Eum vero penitentem dicimus, qui post baptismum aut pro

homicidio aut pro diversis criminibus gravissimisque peccatis publicam p.nitentiam gerens sub

concilio divino fuerit reconciliatus altario.

a) Inskription om. K.

b) auf Rasur sub- M.

Polycarp 2.31.50

347

50. Gelasius. Omnibus episcopis per Lucaniam et Siciliam constitutis . Cap. I. a a b b

Priscis igitur pro sui reverentia manentibus constitutis, que ubi nulla vel temporum vel rerum c

perurguet angustia, regulariter convenit custodiri, quatenus ecclesiis, que vel cunctis sunt

private ministris vel sufficientibus usque adeo dispoliat. servitiis, ut plebibus ad se d

pertinentibus divina munera supplere non valeant, tam instituendi quam promovendi clericalis

obsequii sic spacia dispensanda concedimus, ut si quis etiam de religioso proposito et

disciplinis monasterialibus eruditus ad clericale munus accedit, in primis eius vita preteritis acta

temporibus inquiratur, si nullo gravi facinore probatur infectus, si secundam fortassis non e e

habuerit uxorem nec a marito relictam sortitus ostenditur, si p.nitentiam publicam fortassis e f

non gessit nec ulla parte corporis vitiatus apparet, si servilis aut originari. non est conditionis g g

obnoxius, si curi. etiam probatur nexibus absolutus, si assecutus est litteras, sine quibus

hostiarii vix fortassis posset implere officium, ut si omnibus his, que sunt predicta, fulcitur, h

continuo lector vel notarius aut certe defensor effectus, post tres menses existat acolitus,

maxime si huic .tas etiam suffragatur, sexto mense subdiaconii nomen accipiat, ac si modeste

conversationis honesteque voluntatis existit, nono mense diaconus completoque anno fiti