Glossariy abiogenez

GLOSSARIY
Abiogenez - (yun. a— inkor qo‘shimchasi, bio... va genesis — kelib chiqish, paydo bulish) — tirik tabiatda mavjud bo‘lgan organik birikmalarning organizm ishtirokisiz nobiologik yo‘l b-n hosil bo‘lishi. Keng ma’noda A.— tirik mavjudotlarning paydo bo‘lishi, ya’ni hayotning vujudga kelishi haqidagi zamonaviy nazariyadir. A. to‘g‘risidagi eng qad. tushunchalar juda sodda bo‘lib, tirik mavjudotlar anorganik yoki organik ulik moddalardan o‘z-o‘zidan paydo bo‘ladi, degan farazga asoslangan edi. Tirik mavjudotlarning o‘z-o‘zidan paydo bo‘lishi to‘g‘risidagi tushunchalarga 1861 y.da L. Paster uzil-kesil zarba berdi.
Akkumulyatsiya - to’planish. Quruqlikda, yoki havzalarda yotqiziqlarni to’planishi, yig’ilishi.
Aminokislotalar - molekulasida amin va karboksil guruhi bo‘lgan organik birikmalar, o‘simlik hamda hayvon oqsilining asosiy elementa hisoblanadi. A— rangsiz, suvda eruvchan kristall moddalar. 200 ta tabiiy A. ma’lum. Lekin oqsillar tarkibida faqat 20 A. va ularning 2 ta amidi uchraydi. Qolganlari oqsillar tarkibiga kirmaydi.
Antiklinal – yoyi yuqoriga qaragan burma antiklinalning qavariq yeri antiklinal markazi, yon tamonlari qanotlari hisoblanadi. Uning markazida qadimiy jinslar, qanotlarida yosh jinslar joylashgan bo’ladi. Antiklinal burmalar bir qancha kichik antiklinal va sinklinallardan iborat bo’ladi. O’zbekistondagi hamma tog’lar (shimoliy Nurota, Turkiston, Zarafshon, Chotqol tizimlari) antiklinal burmalarga kiradi. Metall boyliklarining ko’pchiligi, neft va gaz konlari ana shu antiklinal tizmalarda bo’ladi.
Antratsit – eng kuchli metamorfizmga uchragan ko‘mir bo‘lib, kuchli metall yaltiroqligiga ega to‘q kul ranglidir. Ularda uglerodning miqdori organik moddalarga nisbatan 91-97% ni tashkil etadi.
Apokatagenez - q. Katagenez.
Aromatik birikmalar (yun. aroma — xushbo‘y, muattar) — molekulasi bir yoki bir necha benzol yadrolaridan tashkil topgan organik birikmalar va ularning hosilalari. Eng oddiy vakillari — benzol (С₆Н₆) va uning hosilalaridir.