Glikozidlar

Arbutin

2-sinfga salidrozid va salitsin glikozidlari kiradi. Ularning aglikonlari 4oksifeniletanol va 2-oksifenilmetanol (salitsil spirti). Rodiola o’simligi.

Salidrozid

Salitsin

Fizik va kimyoviy xususiyatlari

Fenilglikozidlar kristal holidagi moddalar bo’lib suvda, spirtda, atsetonda yaxshi eriydi va efirda, xloroformda erimaydi. Aglikonlari esa suvda erimaydi, organik erituvchilarda eriydi. Fenolglikozidlar optik-faol moddalardir. 0-glikozid holdagi birikmalar mineral kislotalar va fermentlar ta`sirida gidrolizga uchraydi.
Mahsulotlardan fenolglikozidlarni ajratib olinish va aniqlash
O’simlik mahsulotlarida fenolglikozidlar spirtning har xil darajali eritmalari orqali ekstraktsiya qilish usuli bilan olinadi. erituvchi uchirib yuborilgandan so’ng qoldiqdan adsorbtsiya kolonkasi orqali (poliamid to’ldirilgan) spirt va suvning aralashmasi yordamida alohida-alohida fenolglikozid moddalarini ajratib olinadi. Xromatografiya usuli bilan mahsulotda fenolglikozidi bor yoki yo’qligini bilish mumkin (sistema: BUV 4:1:5 yoki 15% sirka kislotasi).

1. 
   xromatogrammani agar erkin fenol gidroksili bo’lsa temir (III) xlorid eritmasi purkab aniqlanadi, bunda fenolglikozid bor joy ko’k rangga bo’yaladi.
   
2. 
   diazoreaktiv orqali bilsa bo’ladi (qizg’ish).
   
3. 
   4% sul’fat kislota saqlagan etil spirti orqali (TSX) bilsa bo’ladi.
   
4. 
   kumush nitratning eritmasi va ishqor sepilsa xromatogramma jigarrang bo’lib bo’yaladi.
   

Tarkibida fenollar va ularning glikozidlari bo’lgan dorivor o’simliklar
Oddiy fenollar o’simliklar tarkibida kam uchraydi. Lekin ularning hosilalari va glikozidlari bir qancha oilalar vakillarida ancha keng tarqalgan. Oddiy fenollardan tibbiyotda ahamiyatligi floro-glutsinning hosilasi bo’lgan floroglutsidlar erkak paporotnik tarkibida bo’lib, lentasimon gijjalarga qarshi ta’sir ko’rsatadi va shu maqsadda tibbiyotda qo’llanadi.
Fenolglikozidlarning aglikonlari oddiy fenollar (gidroxinon va boshqalar) yoki ularning hosilalari (salitsilat va gallat kislotalar, tirozol va boshqalar) bo’lib, bu glikozidlarni o’z tarkibida saqlovchi dorivor o’simliklar siydik haydovchi va antiseptik (toloknyanka, brusnika) hamda organizmni tonusini ko’taruvchi (radiola) vosita sifatida tibbiyotda ishlatiladi.