Glikozidlar

Geografik tarqalishi. G’arbiy Zakavkaziyada 400 - 1000 m balandliklardagi o’rmonlarda o’sadi. Krasnodarda o’stiriladi.
Mahsulot tayyorlash. Ildizpoya va ildizi bahorda o’simlik gullaguncha kavlab olinadi, tozalab yuvib, qirqib ochiq yerda quritiladi.
Mahsulotning tashqi ko’rinishi. Tayyor mahsulot ildizpoya va ildiz bo’laklaridan iborat. Tashqi tomoni och qo’ng’ir, ichi sariq, yo’g’onligi 0,5 - 4 sm, Ildizlari ingichka, egiluvchan, 30 sm gacha, d = 1 mm mahsulot achchiq, bir oz lovullatuvchi mazasi bor.
Kimyoviy tarkibi. Tarkibida 10 - 25% gacha steroid saponinlar saqlaydi. 0,4% diostsin bor, gidrolizlanganda glyukoza, ramnoza va diosgenin sapogeniniga parchalanadi.

R-D-glyukoza (L-ram)₂ Diostsin (Diosgenin)
Ishlatilishi. Preparatlari - Ateroskleroz va gipertoniya kasalliklarini davolashda ishlatiladi.
Nastoykasi - o’t pufagi toshi va xolesistit, gepaxolesistit kasalliklarida qo’llaniladigan preparat “Xoleletin” tarkibiga kiradi.
Diosgenin kortizon tipidagi garmonal preparatlarni sintez qilishda mahsulot sifatida ishlatiladi.
Dorivor preparati. Diosponin (tabletka).
Nippon yamsi (ko’p shingilli yams) - Dioscorea nipponica.
Farqi bargi keng yuraksimon, poyada ketma - ket joylashgan. Uzoq Sharqda o’sadi.
Herba tribuli - temirtikan yer ustki qismi
Y er bag’irlagan temirtikan (Tribulus terrestris) tuyatovondoshlar. (Zygophyllaceae) oilasiga kiruvchi bir yillik o’t o’simlik bo’lib, uzunligi 1 ba`zi 3 m largacha yetadigan va yerda yotib o’sadigan o’simlikdir. O’simlik asos qismida boshlab shoxlangan, tukli. Barglari juft bargchali murakkab barg bo’lib, bargchalari 5 - 8 juftni tashkil qiladi va poyada barglari qarama - qarshi joylashgan. Mayda yondosh bargchalari bor.
Gullari mayda, sariq, besh bo’lakli, kalta bandli bo’lib, yakka - yakka holda barg qo’ltig’iga joylashgan.
Mevasi - pishganda besh (yoki 2 - 4) ta yulduzsimon joylashgan uchburchak - panasimon, qattiq 2 - 4 tikanli yong’oqlarga ajraladigan quruq to’p meva.
O’simlik may - iyun` oylarida gullaydi, iyun’ - iyul’ mevasi pishadi.