Glikozidlar

Glitsirrizin kislota
Polemonium ildizpoyasi bilan ildizi - Rhizomata cum radicibus

Polemonii

Zangori polemonium (Polemonium coeruleum) polemoniyadoshlar (polemoniaceae) oilasiga kiradi.
Ko’p yillik, bo’yi 126 sm gacha etadigan o’t o’simlik. Ildizpoyasi kalta, shoxlanmagan, ko’p mayda ildizli. Poyasi bitta yoki bir nechta, tik o’suvchi, ichi kovak, qirrali.
B argi toq patli (7-13 juft) murakkab. Pastkilari bandli, yuqoridagilari bandsiz, ketma - ket joylashgan.
Bargchasi tuxumsimon - lansetsimon, o’tkir uchli, tekis qirrali.
Gullari xavorang, binafsha rang, ba`zan oq, shingilga to’plangan. Gulkosacha, tojbargi 5 bo’lakli, mevasi sharsimon, ko’p urug’li, uch xonali ko’sak. O’simlik birinchi yili faqat ildiz oldi to’pbarglar, ikknnchi yili poya hosil qiladi.
Iyun – iyul da gullaydi, urug’i avgust - sentyabrda pishadi.
Geografik tarqalishi. O’rmonlarda, ariqlar bo’yida o’sadi. Evropa, Sibir, O’rta Osiyo, Uzoq Sharq, Kavkazda uchraydi.
Mahsulot tayyorlash. Kuzda yer ostki qismi kavlab olinib, tuproqdan (yuvilib) tozalanib, yo’g’onlari uzunasiga ikkiga bo’linib oftobda quritiladi.
Mahsulotning tashqi ko’rinishi. Tayyor mahsulot kalta, yo’g’on, ildizpoya va ko’pincha ingichka va uzun ildizlardan tashkil topgan. Ildizpoya uzunligi 3 sm, yo’g’onligi 0,3 - 1,5 sm. Ildizi och sarg’ish, silindrsimon yo’g’onligi 1mm, uzunligi 15 sm gacha bo’ladi. Mahsulot kuchsiz xidi, achchiq mazasi bor.
Kimyoviy tarkibi. 20 - 30% triterpen saponinlar saqlaydi. Gemolitik indeksi 1:11000 (ildizniki), saponinlarniniki 1:200000 gacha bo’ladi.
Ishlatilishi. Branxit, sil kasalliklarida balg’am ko’chiruvchi, nerv va psixik kasalliklarida markaziy nerv sistemasini tinchlantiruvchi dori sifatida ishlatiladi.
Dorivor preparatlari. Damlama, qaynatma, gnafolium bilan polemonium quruq ekstraktlari tabletka holida chiqarilib me`da, 12 barmoqli ichak yaralarini davolashda qo’llaniladi.