Glikozidlar

Oleanol kislota

2. Steroid saponinlar.
Ularning aglikonlari siklopentanpergidrofenantrenning unumlaridan iborat bo’ladi.
Ularning suvdagi eritmasi neytral reaksiyali bo’ladi.

Diosgenin

Sapogenin tarkibida bittadan 10 tagacha va undan ortiq monosaxaridlar birlashgan bo’lishi mumkin.

Saponinlarning bioginezi

Saponinlar o’simlik to’qimasida ekvalendan Rujechka qoidasiga binoan sintezlanadi deb taxmin qilinadi, lekin bu sxema hali biokimyoviy tajribalar bilan isbotlangan emas.

Tarkibida triterpen saponinlar bo’lgan o’simliklar

Qizilmiya ildizi - Radices Glycyrrhizae
Tuksiz qizilmiya (Gllycyrrhiza glabra) dukkakdoshlar (Fabaceae) oilasiga kiradi.
Qizilmiya ko’p yillik bo’yi 50 - 100 – 150 sm gacha yetadigan,yer ostki qismi kuchli taraqqiy etgan o’t o’simlik.
I ldizpoyasi yo’g’on va yer ostida gorizontal novdalari va bitta vertikal o’q ildizi bo’ladi. O’q ildizi uzunligi 4 - 5 m gacha bo’ladi. Poyasi bir nechta kam shoxlangan, tukli, bezlar va tikanlar (mayda) bilan qoplangan.
Bargi toq patli (3 - 7 juft) murakkab barg. Bargchalarni ellipsimon, tuxumsimon yoki lansetsimon, tekis qirrali, yopishqoq bezlar bilan qoplangan.
Qo’shimcha barglari mayda, lansetsimon, to’kilib ketadi. Gullari qiyshiq, shingilga to’plangan. Gulkosacha va tojbarglari 5 tadan: oqish - binafsha rangli gul kapalak gullilarga xos tuzilgan. Otaligi 10 ta 9 tasi bir - biri bilan birlashgan 10 chisi birlashmagan.
Mevasi pishganda ochilmaydigan, poyasi qurigandan so’ng ochiladigan dukkak. Iyun - avgustda gullaydi, mevasi avgust – sentyabrda yetiladi.
Geografik tarqalishi. Sho’r tuproqli cho’llarda, ariq, kanal, daryo bo’ylarida ko’proq o’sadi. Asosan O’rta Osiyo, Qozog’iston, Shimoliy Kavkaz, Ural daryosining vodiysida, Dog’iston, Turkmanistonda keng tarqalgan.
Mahsulot tayyorlash. Masalan. O’rta Osiyoda oktyabrdan kelasi yil aprelgacha yig’sa bo’ladi (iqlimga bog’liq).
Belkurak, ketmon ko’p bo’lsa traktor bilan yig’sa bo’ladi. Meditsinada 3 xil (sort) ildiz ishlatiladi.

1. 
   Radix Glycyyhizae naturalis - tozalangan ildiz. (3 chi sort)
   
2. 
   Radix Glycyyhizae mundata - probka qismidan tozalangay ildiz. (2 chi sort - nav)
   
3. 
   Radix Glycyyhizae bismundata - qayta yoki ikki marta tozalangan (probkadan batamom tozalangan) ildiz (1 chi sort - nav).