Gistologiya, stitologiya va

tolali deyilishiga sabab shuki. suyak to'qim asining ossein tolalari
juda dag'al va turli yo'nalishda betartib joylashgan boMadi.
Tolalar hir-biri bilan kesishib yoki burchak hosil qilib yoki
m tirnkkab 
to‘r hosil qilib joylashadi 
(rasm
6
.
8
). Bu tolalar 
orasi 
asosiy modda bilan to'yingan bo ladi. Suyak to'qim asining asosiy
moddasida uzunohoq-ovalsim on shakldagi suyak bo'shliqlari yoki
lakunalar joylash ib , bular uzun, bir-biri bilan anastomozlar hosil
qiluvchi kanalchalarga davom etadi. Ana shu bo'shliqlarda shakli
shu bo'shlikning shakliga m os keladigan osteotsit huiayralar
joylashadi Shuni qayd etib o'tish kerakki, homilada hosil boMgan
dag'al tolali suyak o'sishi va keyingi taraqqiyoti natijasida sekin-
asta plastinkasimon suyakka aylanadi.
213

---

Rasm 6.8. 
Retikidofibroz suyak to 'qimasining tuzilishi.
1. Tartibsiz, bir-biriga chirmashib ketgan kollagen tolalar
2. Osteotsitlar (lakunalarda joylashgan)
P la stin k a s im o n s u y a k to ‘q im a si. Voyaga etgan organizm da 
barcha suyaklar - yassl. naysim on suyaklarning asosiy qismi 
plastinkasim on suyakdan tashkil topgan b o ‘ladi. Вч suyakning 
asosini suyak plastinkalari tashkil etib. plastinkalar ingichka. bir- 
biriga parallel holda joylashgan kollagen tolalardan va osteotsit 
hujayralardan iborat. H ar bir plastinkada kollagen tolalar qo'shn i 
plastinkadagi kollagen tolalarga nisbatan perpendikulyar jo yla- 
shadi. Plastinkalarda tolalam ing bunday y o ‘nalishi suyak lo 'q iin a- 
sini m ustahkam qiladi.
Suyak plastinkalarining joylanishiga qarab ikki xil suyak 
m oddasi farq qilinadi: kom pakt va g ‘ovak suyak. Kom pakt suyak- 
da plastinkalar bir-biriga jip s oirlashib parallel jo y la slg a g ovak 
suyakda p lastinkalar har xil yo‘nalishda, bir-biriga nisbatan turli 
xil burchak hosil qilib joylashadi va ularning orasida kichik-kichik 
b o ‘shliqlar hosil bo 'ladi.
N ishonlangan radioaktiv fosfor bilan o4kazilgan tajribalar 
shuni k o ‘rsatadiki, g ‘ovak suyak o ‘zida xarakatchan fosfor tutib, u 
o sonlik bilan qonga o 'u s h i m umkin. K om pakt suyak esa g ‘ovakka 
qaraganda uch m arta kam roq harakatchan fosfor tutadi. Shunday 
q ilib, m ineral tuzlar alm ashinuvida g ovak suyak asosiy rol 
o ‘ynaydi.
214

---

K o m p ak t su y ak b ir-b irig a ju d a ham jip s b irlash g an suyak 
p lastin k alarid an iborat b o 'lib , u n in g tu zilish in i o 'rg a n is h uchun 
n aysim on su y ak n in g tu ziiish i bilan tan ish ib ch iq ish kerak.