Gistologiya, stitologiya va

ettiradi va bir-biridan uzoqlashadi (rasm 6.4).
Hujayralararo moddada yangi kollagen tolalaming shakllanishi 
amorf moddaning o ‘zgarishlari bilan bog‘liq. Tog‘ay hujаута-
204

---

larining keyingi differensiallanishi amorf moddada glikozami- 
noglikanlaming (asosan, xondroitinsulfatlarning) sintezlanishiga 
olib keladi. Xondroitinsulfatlar nofibrillyar oqsillar bilan birikib, 
proteoglikanlami hosil qiladi.Proteoglikanlar amorf modda 
vakollagen tolalarga shimiladi, natijada, kollagen tolalar oddiy 
mikroskop ostida ko‘rinmaydigan bo‘lib qoladi.
Yosh tog‘ayning hujayralari mitotik boMinishda davom etib, 
yangi-yangi hujayralarni hosil qiladi. Bu hujayralar izogen 
gruppalarni vujudga keltiradi. Bu jarayon tog‘ayning ichki taraf- 
dan o ‘sishini belgilaydi. Intussussepsion yoki interstitsial (lot. 
intus-ichki, suscipio - ishtirok) o ‘sish go‘daklik davrida va yosh 
bolalarda kuzatiladi.
Rasm 6.4. Tog'ay to ‘qimasining taraqqiyoti:
1-xondrogen orolcha
2-xondronlarni hosil boMishi
3-izogen guruhlar hosil boMishi
Skeletogen kurtakni o ‘rab turgan mezenxima hujayralari ham 
ko‘payishda davom etadi va hujayralararo modda hosil qiladi. 
Natijada, skeletogen kurtak bu hujayralar hisobiga ham kengayadi. 
Tog‘ayning bu usulda o ‘sishini appozitsion (lotincha appositi- 
tashqi tarafdan) o ‘sish deyiladi. Tog‘ay kurtakni qoplab turgan 
mezenxima hujayralari zichlashadi va tog1 ay usti pardasini hosil 
qiladi. Tog‘ay o ‘sishining oxirgi bosqichida to‘qimaning o ‘sishi
205

---

va unnng oziq bilan ta ’m inoti orasida tafovnt ro ‘y beradi. T o g ‘ay 
m arkazidagi hu jayralar k o 'p ay ish d an to ‘xtaydi. Proteoglikanlar 
esa oksifil bo 'y alu v ch i oddiy oqsil - album inga aylanadi. Qari 
k ishilarda va kasallarda to g 'a y hujayra oraliq m oddasiga kalsiy 
tuzlari o 'tirish i natijasida asbestli distrofiya hosil b o 'lad i. B a ’zi 
hollarda (kuchli rivojlangan distrofiyada) to g 'a y ichiiga qon 
tom irlar o ‘sib kirib, to g 'a y to 'q im a sin in g suyak to ‘qim asiga 
aylanishi kuzatiladi.
T urli ta ’sirlar natijasida jaroh atlan g an to g 1 ay regeneratsiya 
Qobiliyatiga ega. T o g ‘ay regeneratsiyasida