Gistologiya, stitologiya va

4. 
Hujayra yaxlit organizmning bir qismidir. 
K o 'p hujayrali 
organizmlar to ‘qima va a ’zolar tizimlarini hosil qiluvchi 
hujayralar va ular hosilalarining murakkab ansamblidir. Bu 
ansamblda hujayralar bir-biri bilan nerv, gumoral va boshqa 
omillar orqali uzviy bog'langan bo‘lib, o ‘zaro hamkorlikda 
faoliyat k o ‘rsatadi. Hujayralararo o ‘zaro ta ’sir hujayralar takomili 
va differensiatsiyasi jarayonlarining asosiy shartlaridan biridir. U 
yoki bu ixtisoslashgan hujayraning shakllanishi uchun hujayraga 
kiritilgan genetik dasturdan tashqari, boshqa hujayralar va 
hujayralararo moddaning ta ’siri talab qilinadi. Ular shaklla- 
nayotgan hujayra uchun o ‘ziga xos mikromuhit yaratadilar va shu 
bilan hujayraning spetsifik struktur va funksional ixtisoslanishini 
ta ’minlaydilar. Shunday qilib, ko‘p hujayrali organizmlarda 
hujayra tiriklikning elementar birligi bo‘Iib, u turli maxsus 
vazifalarni bajarishga ixtisoslashgan. Bu vazifalarni u yaxlit 
organizm tarkibiga kiruvchi boshqa hujayralar va hujayralararo 
modda majmuasida amalga oshiradi.
Shunday qilib, hujayra nazariyasi biologiya va tibbiyotni 
rivojlanishiga katta ta ’sir k o ‘rsatdi, hamda gistologiya va 
embriologiya fanlarining shakllanishi uchun asos bo‘lib xizmat 
qildi. Organizmning hujayra tuziiishi tamoyilini qabul qilish uning 
faoliyatini funksional birliklar b o ‘lgan hujayralar daraiasida 
o ‘rganishni taqozo etib, shu bilan fiziologiya faninig rivojla­
nishiga ham chuqur ijobiy ta ’sir ko‘rsatdi. Ushbu nazariya hayotni 
ilmiy tushunish asoslarini berdi, hamda organizmlaming individual
31

---

rivojlanishi va ularning evolyutsion munosabatlarni tushunishga 
imkon yaratdi. Oradan o‘tgan qariyb ikki asr mobaynida hujayra 
tuziiishi va faoliyati to‘g‘risida ko‘pdan-ko‘p yangi m a’lumotlar 
to‘plangan bo‘lsada, hujayra nazariyasinig asosiy qoidalari o ‘z qadri- 
qiymatini hozirgi kungacha saqlab qolgan.