Gistologiya, stitologiya va

«hujayra patologiyasi» 
yaratilishiga asos bo‘lib 
xizmat qildi. Bu ta ’limotga asosan barcha kasalliklar hujayralar 
tuzilishining o ‘zgarishlari bilan bog‘liq deb ta ’kidlanadi. Hujayra 
patologiyasi turli kasalliklarning kelib chiqish mexanizmlarini 
ochib berdi va shu bilan nazariy va klinik tibbiyotning negizini 
tashkil etdi. R.Virxovning yana bir buyuk xizmatlaridan shuki, u 
T.Shvann va M .Shleyden fikrlariga qarama-qarshi o ‘laroq, 
hujayralar qandaydir bir strukturasiz tirik tuzilmadan (sitob- 
lastemadan) emas, balki faqat oldindan mavjud bo‘lgan hujayra­
lardan hosil bo‘ladi degan fikrni oldinga surdi. Uning 
«omnis
cellula e cellular
, y a’ni, har bir «
hujayra hujayradan»
degan 
iborasi biologiyaning keyingi rivojlanishiga tuitki bo‘ldi. Hozirgi 
vaqtda hujayralar mavjud hujayraning b o ‘linishi natijasida hosil 
bo‘ladi, degan xulosa biologiyaning asosiy xulosalaridan biri 
hisoblanadi. R.Virxovning 
hujayradan tashqarida hayot yo ‘q
degan iborasi hozirgi kungacha o ‘z qadrini yo‘qotmagan.
27

---

Hujayra nazariyasinig asosiy qoidalari quyidagilardan iborat- 
dir:
1. Hujayra tirik mavjudotning eng kichik birligidir. 
0 ‘zini 
qaytadan tiklash (reproduksiya), energiyadan foydalanish va uni 
transformatsiya qilish, metabolizm, sezgirlik va o'zgaruvchanlik, 
sharoitga moslashish - bulaming bari tiriklik belgilaridir. Ushbu 
belgilarni ilk bor faqatgina hujayrada ko‘rish mumkin. Aynan 
hujayragina tiriklikning barcha xususiyatlarini o ‘zida mujassam- 
lashtirgan eng kichik birlikdir. Hujayraning alohida ajratilgan 
qismlari (komponentlari) esa, masalan, yadro yoki organellalar, 
ushbu xususiyatlami namoyon etishga ojizlar. Hujayradan ajratil- 
gandan so‘ng ular o ‘z-o‘zini saqlab qolish va yangidan hosil bo‘- 
lish xususiyatlarini yo‘qotadilar. Bundan farqli oMaroq ko‘pgina 
hujayralar, hatto ko‘p hujayrali organizmdan ajratib olingan 
boMsada, tegishli muhitda o ‘zida modda almashinuvi, repro­
duksiya kabi bir qator tiriklik belgilarini saqlab qoladilar.