Gistologiya, stitologiya va

(kech 
endosoma) 
qarab transport 
pufakchalarining dinamikadagi turli o ‘lchamlari, shakli va tarkibi 
yuzaga keladi. Barcha endosomalarning membranasi 
ATF 
energiyasini saqlaydi. Endosomalar ichidagi molekulalar (ligand- 
retseptor komplekslari) taqdiri turlicha boMishi mumkin. Retscplor 
va ligandlar avval kechki endosomalarga. so‘ng parchalanish 
uchun lizosomalarga o ‘tishi mumkin. Endosomadagi retseptor o ‘z 
ligandidan ajralgandan so‘ng, yana hujayra membranasiga qavtib 
kelishi va qaytadan 
ishlatilishi 
mumkin 
(retsirkulyatsiya). 
Masalan, past zichlikdagi lipoproteinlarning retseptorlari bir necha 
marotaba ishlatilishi mumkin. Ligandlar ham huiayrada o'/, 
vazifasini o‘tagach, yana tashqi muhitga qayiib, qayla ishlatilishi 
mumkin. 
Ilk endosomalarning 
asosiy vazilasi endotsitoz voMi 
bilan kirgan oqsillarni saralash va qayla ishlash hisoblanadi. 
Endotsitoz 
pufakchalarining, 
y a’ni 
ilk 
endosomalarning. 
ko‘pchiligi retaeptorlar va liganddan ozod boMgach yana hujayra 
membranasiga qaytib, plazmolemma bilan birlashib kctishi 
mumkin. Ammo ularning anchagina qismi hujayra sitoplazmasiga 
yanada chuqurroq botib kinb, Golji kompleksi va endopla/m atik 
to ‘r komponentlari bilan aloqa qiiadi. Natijada endosomaning 
kimyoviy tarkibi o ‘zgaradi, ichki muhiti sust kislotali (ptl < 6.0) 
boMadi. Bunday endosomalar 
kech endosomalar 
deb ataladi va 
ularga lizosoma hosil boMishining ilk bosqichi 
(prelizosom a)
sifatida ham qaraladi. Kech endosomalar Golji kompleksiga о iib„ 
fermentlar bilan boyishi va haqiqiy lizosomalarga aylanishi yoki 
shu yerdagi yangi hosil boMgan lizosomalar bilan birlashishi 
mumkin.
46

---

EKZOTSITOZ 
®в
sekretor 
veziknla
\
8%
Я
<&
8%
transport 
vczikula
^ О 
venkaila
ENDOTSITOZ
Rasm 2.4. Lkzotsitoz va endotsitoz jarayonlarining
xxcnwuk tarzda ко 'rinishi.
Ко'ршпа moddalar va makromolekulalar (o‘sish omillari, ba’zi 
toksinlar va vimslar)