Gistologiya, stitologiya va

klatrin 
oqsili 
boMishi 
yoki 
boMmasligiga 
qarab 
endotsitozning 
klatringa hog‘liq 
va 
klatringa b o g ‘liq bo'lmagan
turlari ajratiladi. Endotsitozning keng tarqalgan ko‘rinishlaridan 
boMib 
pinotsitoz, fagotsitoz 
va 
retseptor vositachiligidagi
endotsitoz 
hisoblanadi (rasm 2.3).
Pinotsitoz 
- bu suyuqlik va unda erigan moddalarning 
plazmolemma hosil qilgan mayda pufakchalar ( diametri 150 
nmdan kichik) yordamida yutilishidir. Pinotsitozga hujayradan 
tashqaridagi suyuqlikni va undagi moddalarni so‘rish uchun 
moMjallangan nospetsifik endotsitoz sifatida qaraladi. Bu jarayon 
barcha hujayralar uchun xos boMib, konstitutiv dinamika, ya’ni, 
pufakchalaming uzluksiz ravishda hosil boMishi bilan xarak- 
terlanadi. Mayda pinotsitoz pufakchalarining hosil boMishi uchun 
klatrin oqsili talab qilinmaydi, shuning uchun pinotsitozni
44

---

endotsitozning 
klatringa bog’liq b o ‘lmagan
turi deb hisoblash 
mumkin. Pinotsitoz pufakchalaming hosil b o iish mexanizmi 
kaveolin, 
b a’zi hollarda esa 
flotillin 
oqsillariga bogMiqdir.
Fagotsitoz 
- bu yirik, m a’lum bir qattiqlikka ega boMgan 
zarrachalaming (bakteriyalar, oMgan hujayra qoldiqlari va 
boshqalar) maxsus fagotsitlar (neytrofil leykotsitlar, makrofaglar) 
psevdopodiylari tomonidan qamrab olinishi va yutilishidir. 
Fagotsitoz jarayonida yirik endotsitoz pufaklari -
fagosom alar
hosil boMadi va birlamchi lizosomalar bilan qo‘shilib 
fagoli-
zosomalarga
aylanadi. Pinotsitozdan farqli oMaroq, fagotsitoz 
jarayonini fagotsitlar plazmolemmasidagi maxsus retseptorlarga 
ta ’sir etuvchi signal molekulalari boshlab beradi. Bunday signal 
molekulalari 
boMib 
yutiladigan 
zarrachani 
qoplab 
olgan 
(opsonizatsiya qilgan) oqsillar (antitanalar) xizmat qiiadi.