Gistologiya, stitologiya va

pufakchalar tutadi. Postsinaptik qutb vazifasini mushak tolasining 
sarkolemmasi o'taydi. Nerv mushak sinapsi nerv-mushak sinapsi 
hosil bo'lgan joyda o'zining ко‘ndalang-targ i 1!igini yo'qotadi, 
sarkoplazma esa ko'p miqdorda kristalari yaxshi rivojlangan 
mitoxondriyalar, ribosomalar va dumaloq yoki biroz oval yadrolar 
to'plam ini tutadi. Shuningdek, postsinaptik membranada (sarkolem- 
mada) xolinoretseptorlar bo'lib, ularning soni 1 mkm2 yuzada 20-30 
mingtagacha etadi. M ielinli nerv tolasi mushak tolasiga yaqin 
kelganda m ielin pardasini yo'qotadi va bir necha tarmoqlarga
286

---

bo‘linib, mushak tolasiga botib kiradi. Mushak tolasining 
sarkolemmasi esa bir oz bo‘rtib chiqadi va aksonning kengaygan 
oxirlarim ikkilamchi sinaps bo'shliqlarini shakllantiruvchi ko‘p sonli 
burmalai' hosil qilib o ‘rab oladi. Akson oxiri bilan mushak tolasi 
sarkoplazmasi o‘rtasida kengligi 50 nm atrofida bo‘lgan sinas 
bo‘shlig‘i mavjud bo‘lib, u glikoproteidlarga boy bo'lgan amorf 
modda bilan to'lgan.
Akson bo‘ylab tarqalgan depolyarizatsiya to‘lqini presinaptik 
membranaga kelganda sinaps pufakchalaridagi atsetilxolin sinaps 
bo‘shlig‘iga tushadi va postsinaptik membrana hisoblangan mushak 
tolasining sarkoplazmasidagi xolinoretseptorlarga ta’sir qilib, 
sarkoplazmaning depolyarizatsiyasini chaqiradi va mushak tolasini 
qisqarishiga olib keladi. Nerv impulsining ko‘ndalang-targ‘il mushak 
tolasi bo‘ylab tarqalishi va mushak tolasining qisqarishida mushak 
tolasining T-naychalari sistem asi muhim o ‘rin tutadi.
Harakatlantiruvchi nerv oxirining postsinaptik membranasi 
m ediatorni (atsetilxolinni) parcnalab, uning ta’sirini chegara-