Gistologiya, stitologiya va

4-xorda
5-mezoderma
7-ganglioz plastinka
8-mezenxima
9-orqa miya kurtagi,
10-orqa miya gangliysi kurtagi
11-orqa miya orqa ildiz kurtagi
12-oldingi ildiz
13-ara!ash nerv
14-ependima qavati
15-yopqich qavat
16-qirg‘oq vuali
17-selom
18-aorta
19-umurtqa pog‘onalari kurtagi
20-entoderma
Sezuvchi nerv tugunlari
Sezuvchi nerv tugunlari orqa miyaning orqa ildizlari yoki bosh 
miya nervlari bo‘ylab joylashadi.
Orqa miya tuguni
Orqa miya tuguni (spinal gangliya) biriktiruvchi to‘qimali 
kapsula bilan o ‘ralgan. Kapsuladan tugun parenximasiga qon 
tomirlari tutgan biriktiruvchi to‘qimaning yupqa qatlamlari kirib 
boradi va uning stromasini hosil qiladi.
Orqa miya tuguni neyronlari asosan tugunning chetki 
qismlarida guruh-guruh bo‘lib joylashadi, tugunning markazida 
esa ushbu hujayra laming o ‘simtalari joylashadi. Ular dumaloq 
shakldagi yirik neyronlardir. Neyronlarning dendritlari aralash 
orqa miya nervlarining sezuvchi qismi tarkibida periferiyaga 
yo‘naladi va sezuvchi nerv oxirlari hosil qilib tugaydi. Aksonlari 
birga qo‘shilib, nerv impulslarini orqa miyaning kulrang moddasi­
ga yoki uning orqa tizimchasi orqali uzunchoq miyaga olib 
boruvchi orqa ildizlami hosil qiladi. Tuban umurtqalilarning butun 
urnri mo'oaynida bipolyar neyronlar saqlanib qoladi. B a’zi bosh 
miya nervlari tugunlarining (ganglion spirale cochleare) sezuvchi 
neyronlari ham bipolyardir. Yuqori umurtqali hayvonlar va
303

---

odam ning orqa nvva tuguni neyronlari esa taraqqiyot jarayonida 
psevdounipolyar boMib qoladi. H ujayralarning o ‘sim taIari asta- 
sekin bir-biriga yaqinlashadi. asoslari q o ‘shilib yagona glial parda 
bilan o ‘raladi. D astlab neyron tanasining c h o 'z ilg an qism i 
(o 'sim talam in g asosi) kalta boMadi, vaqt oMishi bilan u o ‘sib, 
neyron tanasini bir necha m arta o ‘rab oladi va b a 'z an koptokcha 
hosil qiladi. Psevdounipolyar neyronlarning shakllanish jarayoni- 
ga doir boshqa fikrlar ham m avjud: akson dendrit shakllanganidan 
s o 'n g neyron tanasining c h o ‘zilgan qism idan o ‘sib chiqadi. 
H ujayraning akson va dendritlari tugun ichida va uning tashqa- 
risida neyrolem m otsitlardan tashkil topgan parda bilan cioplangan. 
O rqa m iya tugunlari neyronlarining tanalari m antiva gliofsitlari, 
yoMdosh hujayralar, satellit hujayralar yoki tugun gliotsitlari 
(gliocyti ganglii), deb ataluvchi hujayralar qavaii bilan o'ralgari 
U lar neyron tanasini ham m a tom ondan o r a b turadi va dum aloq 
yadro tutadi. N eyron tanasining glial pardasi tashqaridan n o /ik
tolali biriktiruvchi to 'q im ad an iborat parda bilan o ‘ralgan. Ushbu 
pardaning hujayralari o 'zlarin in g oval shaklidagi yadrolari bilan