Гидрогеология ва инженерлик геологияси

Карбонатли жинслар - ер юзида жуда кўп тарқалган химиявий ва органик жинслар группасига киради. Буларга асосан оҳактош, доломит, мергель, сидерит каби жинслар киради.
Оҳактош - асосан, кальцит минералидан ташкил топган бўлиб, ҳосил бўлиш шароитига кўра химиявий ва органик оҳактошларга бўлинади.
Оолитли оҳактошлар- асосан, шуъласимон оолитлар йиғиндисидан иборат бўлиб, доначаларнинг катталиги 1мм дан 5-7мм гача боради.
Оҳактошли туф - бикарбонатга бой бўлган эритмада-ги кальцит минералининг чўкишидан ҳосил бўлади. У оолитли оҳактош нисбатан ғовакли, анча енгил бўлади.
Химиявий йул билан ҳосил бўлган оҳактошларга олитлар ва оҳактошлар, туф киради. Улар органик оҳактошларга нисбатан кам учрайди. Оҳактош денгизда яшовчи малюскаларнинг чиғаноклари, содда ҳайвонотларнинг жасадлари бўлаклари ва майда денгиз ҳайвонлари ҳамда ўсимликлардан ҳосил бўлади. Ўсимликлар ва хайвонот дунёси қолдиқларининг ўзгаришидан ҳосил бўлган тоғ жинслари органик чўкинди тоғ жинслари деб аталади. Органик чўкинди тоғ жинслари серғоваклиги, кўпчилик сувда эриш ва катта сиқилувчанлиги билан бошқа жинслардан фарқ қилади. Бу группадаги жинсларга тошкўмир, нефть, асфальт киради.
Трепель – денгиз ўсимлик ва ҳайвонлар қолдиғидан пайдо бўлиб, у ғишт ва гидравлик цемент таёрлашда энг яхши материаллар сифатида ишлатилади.
Табиатда ўсимликлардан ҳосил бўлган органоген жинслар жуда кўп тарқалган. Бундай тоғ жинслари биринчи ҳосил бўлиш босқичи – торфдир. Ўсимлик қолдиқларидан маълум шароитда, уларнинг чириш ҳавосиз мухитда, сув остида кўмир пайдо бўлади.




а) б)

5-расм. Органоген жинслар: а – кўмир; б – торф.

Ер юзасида нураш жараёни доимий ҳукм суради. Ер юзасидан маълум чуқурликда цементация зонаси жойлашган. Бу зонада ғовакли жинслар зичлашади ва цементлашади.
Нураш ва цементлашиш зоналарида пастда тахминан 0,8 км ва ундан чуқурроқда кўплаб километрларгача оралиқларда метаморфизм зонаси жойлашган. Бу зонада магматик ва чўкинди тоғ жинслари кучли босим ва температура таъсири остида ўз структурасини, минералогия ва химиявий таркибини ўзгартиради, натижада метоморфик тоғ жинслари пайдо бўлади.
20