Geologiya-qidiruv va kon-metallurgiya ” fakulteti “hayot faoliyati xavfsizligi” kafedrasi

2.2. Yonilg’i tarqatish shahobchasini loyhalashga ba joylashtirishga quyiladigan sanitsar gigienik talablar

YOnilgi tarqatish shaxobchasini loyixalashga va uni xududda joylashtirishga malum talablar kuyiladi. Bu sanitar - gigienik talablar SN 245 - 71 va KMK 11-89-80 meriy xujjatlarda kursatib utilgan. Uzbekiston Respublikasida ishlab chiqarish korxonalarning xududlarda joylashtirishda kuyidagi qonunlarning talablari xisobga olinishi zarur:

1. 
   Uzbekiston Respublikasining «Soglikni sakdash to‘g‘risida»gi qonuni;
   
2. 
   «Tabiatni muxofaza qilish to‘g‘risida»gi qonuni;
   
3. 
   «Suv va suvdan foydalanish to‘g‘risida»gi qonuni;
   
4. 
   «Atmosfera xavosi - muxofaza qilish to‘g‘risida»gi qonuni;
   
5. 
   «Er kodeksi to‘g‘risida»gi qonuni;
   
6. 
   “O‘rmon to‘g‘risida»gi qonuni;
   
7. 
   «Ekologik ekspertiza to‘g‘risida» gi qonun;
   
8. 
   «CHikindilar to‘g‘risida»gi qonun;
   
9. 
   «Xdyvonot va usimlik dunyosini muxofaza qilish» to‘g‘risidagi qonun. Ba’zi bir korxonalar, masalan, atmosferani ifloslantiruvchi
   

korxonalar, agar ulardan bir va ikkichi sinfga kiruvchi zararli moddalar kullaniladigan bulsa pastkam joylarga, shamol tezligi kichik bo‘lgan xamda kup xollarda tuman buladigan joylarga joylashtirish takiklanadi. Korxonalar axoli yashash punktiga nisbatan shamol yunalishi buyicha joylashishi lozim.
Korxona bilan axoli punktlari urtasidagi sanitar ximoya zonalari ulchamlari ishlab chiqarish turiga va kuvvatiga boglik xolda ajratilgan moddalar turlari buyicha belgilanadi.. SN-245-71 buyicha ishlab chiqarish korxonaldari zaraligi buyicha 5-sinfga bulinadi:

• 
  1 sinfga kiruvchi ishlab chiqarish korxonalari uchun sanitar ximoya zamonasini kengligi 1000m ni tashkil etadi;
  
• 
  2 sinfga kiruvchi ishlab chiqarish korxonalari uchun sanitar ximoya zamonasini kengligi 500 m ni tashkil etadi;
  
• 
  3 sinfga kiruvchi ishlab chiqarish korxonalari uchun sanitar ximoya zamonasini kengligi 300 m ni tashkil etadi;
  
• 
  4 sinfga kiruvchi ishlab chiqarish korxonalari uchun sanitar ximoya zamonasini kengligi 100 m ni tashkil etadi;
  
• 
  5 sinfga kiruvchi ishlab chiqarish korxonalari uchun sanitar ximoya zamonasini kengligi 50 m ni tashkil etadi.
  

1,2,3 - sinfga kimyo va metalurgiya sanoti korxonalari kiradi. 1 - sinfga esa bazi bir ximiya va metalurgiya sanoati korxonalaridan tashkari mashina va asbob uskunalar ishlab chiqarish elektrotexnika sanoati korxonalari kiradi.
Bunda ularga kichkina kuyish sexi bulsa kiradi. 5 - sinfga esa asosan metalga ishlov berish korxonalari, tipografiya, mebel fabrikalari, tekstil korxonalari, ozik - ovkat ishlab chiqarish korxonalari kiradi.
Sanitar ximoya zonalari kukalamlashtirish ishlari bajarish kerak. 50 % ixota daraxtlar utkazilishi kerak.
SN - 245 - 71 buyicha xamda KMK-11 90-81 buyicha ishlab chiqarish xamda yordamchi binolarni joylashtirishga malum sanitar-gigienik talablar kuyiladi. Ularni joylashtirish asosan shu binoning kuzlangan maksadiga boglik buladi. YA’ni bino ichida bajariladigan texnik jarayon, kullaniladigan asbob - uskunalar va ishlab chiqarishda ishlatiladigan xom ashyo turlariga boglik buladi.
Ishlab chiqarish korxonalarining ishlab chiqarish xonalarida xar bir ishchiga to‘g‘ri keladigan yuza 4,5 m² dan kichik bulmasligi xajmi 15 m³ bulishi kerak.
Asosiy ishlab chiqarish xonalarini yarim podval va podval xolatlarda joylashtirish takiklanadi. Sexlarning balandligi texnik jarayon turiga boglik xolatda meyorlanadi.
Texnik jarayon bajarilayotgan vaktda yuzaga keladigan ortikcha issiklik, namlik va zararli gazlarni bartaraf qilishni xisobga olgan xolda belgilanadi va u 3 m dan kam bulmasligi kerak. Tabiiy xavo almashtirish kuzlangan xollarda esa etarli darajadagi bosimni xosil qilish uchun xona balandligi 4 - 6 metrdan kichik bulmasligi kerak. Katta mikdorda shovkin, titrash, chang va zararli gazlar xosil buladigan jarayonlarni maxsus xollarda bajarishni rejalashtirish lozim. Ishlab chiqarish binolarining va xonalarining devorlari xam xonalarda kulay mehnat sharoiti yaratishga xizmat qilishi lozim.
YOnilgi tarqatish shaxobchasining ishini to‘g‘ri tashkil qilish. YOnilgi tarqatish shaxobchasining ishini to‘g‘ri tashkil qilish xam xavfsizlik masalalariga katta ta’sir kursatadi. Mashina traktor parkining ekspluatatsiyasi kursatkichlari kupchilik xollarda YOnilgi tarqatish shaxobchasi ning to‘g‘ri tashkil etilishiga boglik buladi.
YOnilgi tarqatish shaxobchasi neft maxsulotlarini tashish, kabul qilish, saklash va kuyish uchun inshootlar, kolonkalar va uskunalar bilan jixozlangan bulishi kerak. YOnilgi tarqatish shaxobchasi zimmasiga kuyidagi masalalar yuklanadi: neft maxsulotlarini keltirish, ularni realizatsiya qilish, bazalardan va taminlash tashkilotlaridan xar xil neft maxsulotlarini olish, neft maxsulotlarini xujalik omboriga va mashinalar zapravka kilinadigan joylarga tashish, neft maxsulotlarini berish va xisobga olish, ishlatilgan moylarni yigish va ularni regeneratsiya qilishga topshirish. Asbob-uskunalarni ishlatish va ularga texnik xizmat kursatish, yong‘in xavfsizligini taminlash va mehnatni muxofazalash talablari xamda meyorlariga rioya qilish.
YOnilg‘i tarqatish shaxobchasi neft maxsulotlarini saklash uchun mo‘ljallangan. Bu erda traktor va avtomobiddarni zapravka qilish statsonar postlari xam tashkil kilinadi.
YOnilgi tarqatish shaxobchalari xujaligida kurilishlar planga muvofik maxsus texnik maydonda joylashtiriladi. Bunda neft omborini kelajakda kengaytirish imkoniyati xam xisobga olinadi.
Urtacha kattalikdagi paxtachilik xujaliklarida, odatda 150 m³ sig‘imli neft omborlari kuriladi. Dizel yonilgisi, benzin va kozon ustanovkasi yokilgisini saklash xamda berish uchun bu omborlarda er usti gorizontal rezervuarlari urnatiladi. Tarqatish rezervuarlari er yuzasidan

1. 
   7m chukurlikda joylashtiriladi.
   

YOnilg‘i tarqatish shaxobchasida mashina-traktor agregatlarini neft maxsulotlari bilan zapravka qilish. YOnilgi tarqatish shaxobchasi da mashina-traktor agregatlarini neft maxsulotlari bilan zapravka qilishni to‘g‘ri tashkil qilish xam xavfsizlik masalalarini samarali echishga yordam beradi.
Traktor va uzi yurar mashinalarni yonilgi xamda moylar bilan zapravka qilish mashinalarga texnik xizmat kuratish sistemasining eng muxim elementlaridan biridir. Zapravka qilish ratsional tashkil kilinishida traktorlar va uzi yurar mashinalarning bekor tuxtashi va joydan joyga kuchish yuli kiskaradi, neft maxsulotlari ifloslanmaydi, texnik xizmat kursatish muddatlari kechiktirilmaydi.
Mashinalar neft maxsulotlarini tarqatish jumraklari urnatilgan tarqatish englari yordamida yopik usulda zapravka kilinishi kerak. Zapravka qilishda turli neft maxsulotlarining aralashishiga yul kuymaslik uchun neft maxsulotlarining xar kaysi turi aloxida uskuna bilan kuyilishi zarur.
Neft maxsulotlarini isrof kilmaslik uchun kuydagilarni bajarish
zarur:

• 
  yonilgi tarqatish shaxobchalaridagi zapravka qilish uskunalarini doimo toza va texnik jixatdan to‘g‘ri saklash;
  
• 
  yonilgining kuvurlarning ulanish joylaridan, jumraklar tikinidan va boshka kurilmalardan okishiga yul kuymaslik;
  
• 
  mashinalarni fakat yopik xolatda zapravka qilish kerak;
  
• 
  traktor va uzi yurar mashinalarning bakini yonilgi bilan zapravka qilishda ularning 90 - 95% xajmini tuldirish kerak;
  
• 
  neft saklash rezervuarlari fakat ok rangda bulishi kerak;
  

plastik moyli idishlar va bochkalarni bostirma yoki xonada saklash.