Geologiya-qidiruv va kon-metallurgiya ” fakulteti “hayot faoliyati xavfsizligi” kafedrasi

Ta’mirlashga moyillik yoki ekspluatatsion qulaylik – deb jihozga texnik
xizmat ko’rsatish va ta’mirlash jarayonlarida buzilish va nosozliklarni oldini olish,
ularni aniqlash va bartaraf etishga qulayligiga aytiladi.
Saqlanuvchanlik – jihoz, uning agregat va detallarining buzulmasdan
ishlashlik, chidamlilik va ta’mirlashga moyillik ko’rsatkichlari miqdorlarini uzoq
vaqt saqlash hamda jihozni bir joydan ikkinchi joyga eltish muddati davomida
saqlanib qolishlik ususiyatidir.
Jihozni boshlang’ich ekspluatatsiyasi A–davrida yuzaga keladigan
buzilishlar jihozni ishlab chiqarishda, zavod sharoitida yig’ishda va uni ishga
tushirishdan oldin o’z joyiga o’rnatishda yo’l qo’yilgan nuqsonlar natijasida
yuzaga keladi (3.2 – rasm).
Jihozning asosiy ekspluatatsiyasi davrida texnik xolat parametri-ning
jadalligi kamayib, ma’lum bir qonuniyatga bo’ysingan holda tasodifiy buzilishlar
deyarli uchramaydi. Bu davrda jihozga rejali asosda texnik xizmat va ta’mirlash
ishlari ko’rsatiladi (B – davr).
Jihozni ekspluatatsiyasi davri V uchun quyidagi holatlar xarakterli
hisoblanadi: detallarning asta sekin yeyilishi, charchashi, zanglashi va boshqa
faktorlar sababali texnik xolat parametri keskin o’zgarib boradi va buzilishlarga
olib keladi. Bu holat jihozni to’liq ta’mirlash yoki yangisini almashtirish
zarurligini ko’rsatadi
Jihozlarga texnik xizmat ko’rsatish tizimini ikki xil turi amaliyotda
qo’llaniladi. Birinchi tizim asosiga texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlashning rejali
oldini olish turi qo’yilgan bo’lib, bunda uzel va detallar ma’lum davr ishlaganidan
keyin majburiy ravishda almashtiriladi.
Ikkinchi tizimda esa diagnostika asbob – uskunalari qo’llanilib jihozning
texnik xolat parametrlari aniqlanib, ular asosida aniq ishlar amalga oshiriladi.
Ikkinchi usul iqtisodiy jihatdan tejamkor hisoblanib, unda jihozni texnik holat
paramerti kritik (chegaraviy) qiymatga yetmagan bo’lsa unga texnik xizmat va
ta’mirlash ishlari o’tkazilmaydi. Ushbu usul jihozlarni resurslaridan to’liq
foydalanishga, jihozdan foydalanish koeffitsiyentini oshirishga hamda jihozning
ekspluatatsiya qilish xarajatlarini kamaytirishga imkon beradi.