Geodeziya va marksheyderiya

 
12.4-shakl. 12.5-shakl. 
Agar tafsilot murakkab bo‘lmasa, bir betga ikki, uch tomon abrisini chizish 
mumkin. S’yomkaning hamma usulida ham o‘ziga xos abris chiziladi. Joy plani 
qog‘ozga chizilganda tafsilot shu abrisga ko‘ra tasvirlanadi. SHuning uchun 
abrisda joy tafsiloti to‘g‘ri ko‘rsatilishi va aniq o‘lchanishi kerak. 
Kestirma usuli.
Ma’lum ikki nuqta orasidagi masofa va uning uchlarida 
o‘lchangan burchak tomonlari yoki o‘lchangan masofalarni kesishtirish orqali 
uchinchi nuqta o‘rnini aniqlash kestirma usul deyiladi. Bu usul, ba’zan qo‘shqutbiy 
(bipolyar) koordinatalar usuli 
deb ham yuritiladi. Kestirma ikki usulga bo‘linadi: 
chizig‘iy kestirma 
va 
burchak kestirmasi
.

CHizig‘iy kestirma usuli.
Bu usulda s’yomka qilinadigan nuqta o‘rni shu 
nuqtaga yaqin bo‘lib, o‘rni asosiy s’yomkada aniqlangan ikki yoki uch nuqtadan 
o‘lchangan masofa bo‘yicha aniqlanadi. Masalan, asosiy poligonning 
VS 
tomoniga 
yaqin yakka daraxt yoki stolba o‘rnini aniqlashda 
V 
va S nuqtadan 
M
nuqtagacha 
bo‘lgan masofa 
VM 
va 
SM 
o‘lchanadi (12.5-shakl). 
M 
nuqtaning plandagi o‘rni 
V 
va
 S 
nuqtalardan 
VM 
va 
SM 
radiuslari bilan 
chizilgan yoylar kesishuvi orqali topiladi. 
Burchak kestirmasi.
Bu usul joyda chiziq uzunligini o‘lchash noqulay 
bo‘lganda qo‘llaniladi. Masalan, 
CD 
tomonga nisbatan (12.5-shakl) daryoning 
narigi sohilini s’yomka qilishda xarakterli uch nuqta (
1,
2, 3
)
 
belgilanadi. Bu 

---

nuqtalar o‘rnini aniqlash uchun poligon tomoni 
CD 
bazis deb qabul qilinadi yoki 
alohida bazis o‘lchanadi. Keyin 
S 
va 
D 
da turib teodolit bilan 

1
, 

2
va 

3
, 
D 
da 
turib 

1
, 

2
va 

3
o‘lchanadi. Bu o‘lchash natijalari bo‘yicha 
1,
2, 3 
nuqtalarining 
plandagi o‘rnini ikki yo‘l bilan topish mumkin. Agar 
S 
nuqtada transportir 
yordamida 
CD 
ga nisbatan 

1
, 

2
va 

3
 
burchaklarni, 
D 
nuqtada 
DC 
ga nisbatan 

1
, 

2
va 

z
burchaklarini yasab, burchak tomonlarini davom ettirsak, ular 
kesishuvidan 
1, 2
va
3 
nuqtalar o‘rni topiladi. Burchak yasashda xato katta 
bo‘lganidan, chizg‘iy kestirma usulidan foydalanish ma’qul bo‘ladi. Buning uchun 
sinuslar teoremasi bo‘yicha 
S1=a
1
, S2=a
2
va 
S3=a
3
hamda 
D1=v
1
, D2=v
2
 
va 
D3=v
3
 
masofalar aniqlanadi, ya’ni 
1
1
1
1
sin
)
sin(






d
а
; 
2
2
2
2
sin
)
sin(






d
а
; 
3
3
3
3
sin
)
sin(





