Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Amaliy ish
1. «Atlas»dan foydalanib Yevropa hududida qayta ishlovchi va undiruvchi sanoat 
tarmoqlari yuqori darajada rivojlangan markazlarni belgilang, ularni tahlil qilib, daftaringizga 
yozib qo‘ying.
2. Yozuvsiz xaritada Yevropada qishloq xo‘jaligining xalqaro ixtisoslashuvini belgilab 
beruvchi tarmoqlari tarqalgan hududlarni ajrating va uning asosiy sabablarini so‘zlab 
bering.
Savol va topshiriqlar
1. Yevropa mamlakatlarida sanoat qanday rivojlangan, uning asosiy omillarini belgilang.
2. Yevropa mashinasozligining asosiy tarmoqlari va kompaniyalarini aniqlang.
3. Yevropadagi kimyo sanoati yuqori darajada rivojlangan mamlakatlar, shaharlar va 
kom paniyalarni aniqlab, daftaringizga yozib qo‘ying.
4. Yevropadagi elektroenergetika tarmog‘i rivojlangan mamlakatlarni va ularda mavjud 
stansiyalarning nomlarini belgilang.
5. Yevropadagi asosiy qora metallurgiya rayonlari va markazlari to‘g‘risida nimalarni 
bilasiz?
6. Regionda rangli metallurgiyaning qaysi tarmoqlari rivojlangan va nima sababdan?

---

103
29-§. Yevropa mamlakatlari transporti
Tayanch iboralar
Transport, transport tizimi, yuk tashish, yo‘lovchi tashish, transport turlari, 
 
avtomobil transporti, dengiz transporti, havo transporti, quvur transporti.
Yevropa mamlakatlari yuqori darajada rivojlangan transport infratuzilmasiga 
ega. Regionda transportning deyarli barcha turlari taraqqiy etgan. Dunyodagi 
jami aloqa yo‘llari, transport korxonalari va transport vositalari birgalikda 
jahon 
transport tizimini
tashkil qiladi. Jahon transport tizimida 100 mln. dan ortiq, 
Yevropa mamlakatlarida 20 mln. kishi ish bilan band. Yevropa mamlakatlarida 
o‘rtacha yiliga 20 mlrd. t yuk va 200 mlrd. kishi transportning barcha turlari 
yordamida tashiladi. Ushbu jarayonda 130 mln. avtomobillar, salkam 10 ming 
dengiz kemalari, 2 mingdan ortiq samolyot, 40 ming lokomotiv ishtirok etadi.
Yevropada yo‘lovchi tashish transportida avtomobil transporti yetakchilik 
qiladi. Unga jami tashilgan yo‘lovchilarning deyarli yarmi to‘g‘ri keladi. Dengiz 
transporti yuk tashishda tengsiz hisoblanadi. Uning jami tashilgan yukdagi ulushi 
62% ni tashkil etadi.
Yevropada temiryo‘l transporti Rossiya, GFR, Fransiya va boshqa ko‘pchilik 
mamlakatlarda rivojlangan. Rossiyada 87 ming km, GFR da 44 ming km 
va Fransiyada 33 ming km temiryo‘l qurilgan. Temiryo‘llarning katta qismi 
elektrlashtirilgan. Fransiya va Buyuk Britaniya o‘rtasida tunnel orqali o‘tuvchi 
tezyurar poyezdlar qatnaydi.
Ma’lumki, avtomobil transportining rivojlanishi unda mavjud mashinalar 
soniga bog‘liq. GFR (35 mln. dona), Italiya (31 mln. dona), Fransiya (28 mln. 
dona), Buyuk Britaniya (24 mln. dona), Rossiya (18 mln. dona), Ispaniya (16 
mln. dona) davlatlari yetakchilik qiladilar.
Yevropada quvur transporti ham yuqori darajada rivojlangan. G‘arbiy, Sharqiy, 
Shimoliy va Janubiy Yevropa mamlakatlarining ko‘pchiligi bir-biri hamda 
Rossiya bilan neft va tabiiy gaz quvurlari orqali bog‘langan. Neft va gaz quvurlari 
Shimoliy va Norvegiya dengizlari akvatoriyalarida ham faoliyat ko‘rsatmoqda. 
Hozirgi vaqtda Yevropani Markaziy Osiyo bilan bog‘lovchi «Nabukko» gaz 
quvuri barpo qilinmoqda.
Yevropa mamlakatlarida dengiz transporti ham, ichki suv transporti ham 
rivojlangan. Dengiz transporti