Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Amaliy ish
1. Xitoyning tabiiy-demografik salohiyatini yozuvsiz xaritada ifodalang va baholang.
2. Yozuvsiz xaritaga «millioner» shaharilarini tushiring va uni tavsiflab bering.
Savol va topshiriqlar
1. Xitoyning tabiiy resurslari haqida gapirib bering.
2. Nima uchun Xitoy ham ko‘p millatli, ham bir millatli davlat sanaladi? 
3. Mamlakat aholisi hududiy jihatdan qanday joylashgan?
45-§. Xo‘jaligi, transporti, ichki tafovutlari
Tayanch iboralar
ilg‘or sanoat tarmoqlari, ko‘mir konlari, neft konlari, elektroenergetika, metal-
lurgiya, mashinasozlik, yengil sanoat, qishloq xo‘jaligi, transport, erkin iqtisodiy zona.
Xitoy yillik ishlab chiqarilayotgan sanoat mahsulotlari hajmiga ko‘ra jahonda 
uchinchi o‘rinda turadi. Ammo ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning aholi jon 
boshiga to‘g‘ri kelish ko‘rsatkichlariga ko‘ra, u oddiy rivojlanayotgan davlatlar 
darajasidadir. Shuni ta’kidlash lozimki, so‘nggi yillarda Xitoy iqtisodiyoti ancha 
tez o‘smoqda.
YIM ishlab chiqarishda industrial tarmoqlar hissasi 41 % ni, qishloq xo‘jaligi 
12 % ni, xizmat ko‘rsatish sohasi 47 % ni tashkil etadi. Tashqi iqtisodiy aylanmasi 
2012-yilda 2300 mlrd. AQSH dollarini yoki jahon bo‘yicha 7,9 % ni tashkil etdi. 
Shundan, 1290 mlrd. dollarga teng qismi (56,1 %) eksportga to‘g‘ri keladi.
Sanoati hozirgi tarmoqlarning deyarli barcha turlariga ega. Hozirgi in-
dustriyasining asosini neft va neft kimyosi, atom energetikasi, samolyotsozlik, 
avtomobilsozlik, elektrotexnika, metallurgiya kabi eng ilg‘or sanoat tarmoqlari 
tashkil qiladi.

---

145
sanoat 
geografiyasida ham katta o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Agar Xitoyda XX 
asrning 70 – 80-yillarida sanoat korxonalarining 2/3 qismidan ko‘prog‘i dengiz-
bo‘yi hududlarida joylashgan bo‘lsa, hozir industrial qurilishlarning asosiy qismi 
mamlakatning kam o‘zlashtirilgan ichki rayonlarida olib borilmoqda. 
Hozirgi vaqtda Xitoyda 750 mingdan ziyod sanoat korxonalarining mav-
judligi va ularda 70 mln. dan ortiq ishchi-xizmatchilarning ish bilan bandligi 
ko‘rsatkichlarining o‘zi ham mamlakatda sanoat rivojlanishi darajasining tobora 
o‘sib borayotganligini isbotlaydi.
Sanoatning tayanch tarmog‘i –