Genetika va evolyutsion

 
2.Hayot va uning paydo bo`lishi to`g`risidagi farazlar. 
Hayotning paydo bo`lishi to`g`risida turlicha farazlar bor. Ular:
1.Hayot ilohiy kuch ishtirokida yaratilganligi haqdagi kreatsionizm. 
2.Hayotni o`lik tabiatdan birdaniga paydo bo`lganligi haqida; 
3.Hayotning abadiyligi to`g`risidagi; 
4.Yerdagi hayotning o`zga sayyoralardan kelganligi haqida; 
5.Hayotning bioximiyaviy evolyutsiya natijasi ekanligi to`g`risidagi nazariyalar;
Hayot paydo bo`lishi muammosi fan va texnikaning rivojlanishiga qarab turli 
davrlarda turlicha hal etilgan. Qadimgi zamonda va o`rta asrlarda baliqlar va 
baqalar daryo balchig`idan, qurtlar buzilgan go`shtdan, kapalak qurtlari, 
qo`ng`izlar tuproqdan paydo bo`ladi, degan fikrni quvvatladilar. XVI asrda 
yashagan biolog vrach Van Gelmont sichqonlar dondan, vrach Paratsels baliqlar va 
sichqonlar sasigan suvdan paydo bo`ladi, degan fikrni targ`ib qildilar. Paratsels hatto 
kichkina tirik odam — gomenkulisni laboratoriyada tayyorlash retseptini ham 
tuzgan. 
XVII asrda yashagan Italiya olimi Franchesko Redi hayotning o`z-o`zidan 
paydo bo`lishi to`g`risidagi bunday tasavvurlar noto`g`riligini birinchi bo`lib tajribada 
isbotladi. U o`z tajribalarida shisha idishlarga bir parchadan go`sht solib, ba’zi 
idishlarning ustini doka bilan yopib, ba’zilarini ochiq holda qoldirdi. Ochiq holdagi 
idishlardagi go`shtlarga pashsha qo`ngani uchun tez orada ularda qurt paydo bo`ldi 
va rivojlandi. Yopiq
shisha idishlardagi go`sht sasib chirisa ham, ularda hech 
qanday qurt rivojlanmadi. Redi o`z tajribalariga asoslanib, hasharotlar chiriyotgan 
go`shtdan emas, balki urg`ochi pashshalar qo`ygan tuxumdan rivojlanishini 
ta’kidladi. 
Mikroskop kashf etilishi va qo`llanilishi tufayli XVIII asrga kelib, 
mikroorganizmlar olami ma’lum bo`la boshladi. Natijada hayot o`z-o`zidan paydo 
bo`lishi to`g`risidagi fikrni ba’zi olimlar eksperimental yo`l bilan isbot qilmoqchi 
bo`ldilar. Jumladan, angliyalik Nidgem 1745 yili pichan ivitilgan suvda o`z-o`zidan 
mayda infuzoriyalar paydo bo`lishini tajribada isbotlashga urinib ko`rdi. 
Hayotning o`z-o`zidan paydo bo`lish g`oyasi Fransiya olimi Byuffon tomonidan ham 
quvvatlandi. 
Fransiya 
mikrobiologi 
Lui 
Paster 
tajribalar 
o`tkazib, 
yirik 
organizmlargina emas, hatto eng mayda organizmlar ham o`lik tabiatdan o`z-
o`zidan paydo bo`lmasligini isbotlab berdi. Paster tajribasining yakunlari e’lon 
qilingandan so`ng yerdagi hayot mangu deb da’vo qiluvchi farazlar maydonga keldi. 
Mazkur farazga yerda hayot paydo bo`lmagan u abadiydir. Bu faraz tarafdorlarga 

---

96 
paleontologik dalillarni to`lig`icha inkor qiladilar. Ular bo`r davrida yashagan 
latimeriya balig`ini hozirgi davrda ham yashayotganligi rukoch qilib tabiatda o`simlik 
va hayvon turlari yangidan paydo bo`lmaydi, ular o`zgarmas, degan g`oyani ilgari 
surib, uning asosida hayotning abadiyligini isbotlashga urinadilar.Yerdagi hayot 
boshqa sayyoralardan kelganligi to`g`risida va panspermiya farazlarini birinchi marta 
1865 yili nemis vrachi Rixter ilgari surdi. Keyinchalik mazkur farazni olimlardan 
Tomson va Gelmgolts quvvatladilar. Kosmozoylar farazga ko`ra, koinotda hayot 
mangu bo`lib, uning zarrachalari bir sayyoradan ikkinchi sayyoraga ko`chib yuradi. 
Bu zarrachalarning ko`chib yurishida meteoritlar asosiy o`rin egalaydi. Mikroskopik 
ko`rinishdagi bu hayot zarrachalari meteoritlarga yopishib, ular orqali yerga tushgan 
va hayotning rivojlanishiga sababchi bo`lgan. 
Panspermiya farazi 1907 yili shved olimi Arrenius tomonidan ilgari surildi. Bu 
farazi xuddi kosmozoylar faraz singari hayotning manguligini e’tirof etgan. Bu ikki 
faraz mazmunan bir xil bo`lib, asosiy farqi hayot zarrachalari yerga turli yo`llar 
bilan etib kelganligi haqida, xolos. Arrenius mulohazasicha hayot kurtaklari 
meteoritlar ishtirokida tarqalmaydi, chunki meteoritlar atmosferaga ishqalanishi 
natijasida juda qizib ketadi. Oqibatda hayot kurtaklari nobud bo`ladi. Shunga ko`ra, 
panspermiya faraziga muvofiq, hayot kurtaklari quyoshdan ajralgan yorug`lik 
nurlarining bosimi ta’sirida yerga tarqalgan.