Gazlar almashinuvi. Nafas sistemasining boshqaruvi. Gazlar almashinuvi

Proprioretseptorlar - mushaklar, pay, tog’aylarda joylashgan , ular nafas harakatlaridagi o’zgarishlarni sezadi .

Bundan tashqari baroretseptorlar, ko’krak qafasi devorinign cho’zilishini sezuvchi retseptorlar, termoretseptorlar nafasda ishtirok etadi.

Chemical regulation of respiration

Kimyoviy boshqaruvda qondagi O2 , CO2 va H ionlari konsentratsiyasi muhim ahamiyatga ega . Ular konsentratsiyasini xemoretseptorlar sezadi.

Xemoretseptorlar -

Periferik - karotid sinusda va aorta tanasida joylashgan . Uning tuzilishi quyidagicha :

Ahamiyatga ega qismi bu I tip hujayralari bo’lib, gipoksiyada qondagi katexolamin uning dofamin (D2) retseptorini qo’zg’atadi.O2 miqdori kamayishiga , CO2 va H ionlari konsentratsiyasi oshishiga sezgir.

Ta’sirlantiruvchi faktorlar :

O2 ga bog’liq omillar:

Gipoksik va gistotokik , anemik gipoksiya, vaskulyar staz , dorilardan : lobelin, nikotin, sianid guruhi tutuvchilar .

Co2( asosan markaziy xemoretseptorlarni qo’zg’atadi) miqdori , K ionlari va H ionlari miqdori ortishi, affiksik holatlar ta’sirlantiradi.

Markaziy xemoretseptorlar -medullyar retseptorlar uzunchoq miyada joylashadi

Asosan CO2 va H ionlari konsentratsiyasi o’zgarishiga sezuvchan .

Pulmonar xemoretseptorlar - tajribada veratridin yoki nikotin qilinganda, pulmonar xemoretseptorlar qo’zg’aladi. Uning qo’zg’alishi bradikardiya, gipotenziya ta’sirida bo’lib, taxipnoe chaqiriladi. Uning fiziologik ahamiyati yo’q. Kasalliklarda ,masalan, o’pkada dimlanish yoki embol bo’lganda ular qo’zg’aladi.

Miokardial xemoretseptorlar - xuddi pulmonar xemoretseptorlar kabi ta’sirlanadi. U yuzaga keltiradigan refleks - Bezold- Jarish refleksi deyiladi. Fiziologik holatda u yuz bermaydi, miokard infarktida kuzatiladi.
Atamalar:

Apnea- nafasning yo’qolishi;

Asfiksiya- to’qimalarga O2 bormasligi - nafasga aloqador;

Sianoz- qonning O2 ga to’yinmasligi natijasida teridagi ko’karishlar;

Dispnea- nafas ritmining buzilishi;betartib nafas;

Eupnea - normal nafas;

Giperkapniya- Arterial qonda CO2 miqdori ortishi;

Giperpnea- tez- tez nafas olish natijasida o’pka ventilyatsiyasi ortib

Ketishi, masalan, jismoniy harakatlarda;

Giperventilyatsiya - o’pka ventilyatsiyasi ortishi , natijada CO2 kamayadi , respirator alkaloz kelib chiqadi;

Gipokapniya- Arterial qonda CO2 miqdori normadan kamayishi;

Gipoventilyatsiya - o’pka ventilyatsiyasi kamayadi,Co2 miqdori ortib ketadi va respirator asidoz rivojlanadi;

Gipoksiya- hujayra darajasida O2 miqdori kamayib ketishi.

“AVITSENNA “ intellect team