Газиев н. Р. Спорт машеулотининг назарий асослари



Download 5,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet45/103
Sana23.02.2022
Hajmi5,65 Mb.
#163756
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   103
Bog'liq
31sportmashnazpdf

22-жадвал
Юклама
лар
Юклама катталик 
мезонлари
Хал этилиши лозим 
булган вазифалар
Кичик
Му: 
'
яти 
да] 
си 
(хакикии чарчаш 
бошлангунча бажарилган 
ишнинг 15-20%).
Машк билан чиникканлик- 
нинг эришилган даража­
сини саклаб колиш. 
Аввалги юклардан кейин 
тикланиш жараёнларини 
тезлатиш
Урта
Мухим иш кобилияти 
даврининг 2-фазаси 
(хакикий чарчаш 
бошлангунча бажарилган 
ишнинг 40-60%)
Машк билан 
чиникканликнинг 
эришилган даражасини 
саклаб колиш, машкнинг 
хусусий вазифаларини хал 
этиш
Сезилар
ли
Яширин (компенсациялан- 
ган) Чарчаш фазаси 
(хакикий чарчаш бошлан­
гунча бажарилган ишнинг 
60-70%)
Машк билан чиникишни 
ортиши
Катта
Хакикий чарчашнинг 
вужудга келиши
Машк билан чиникишни 
ортиши
102


Юкламанийг ташки ва ички томонларига тегишли курсат- 
кичларни шартлй равишда фарклаш кабул килинган,
Юкламанинг ташки томони - бу машклар бажариш даво- 
мийлиги, машгулот машкларини такрорлаш микДори, харакат 
Тёзлиги, те м п и, 'таш и л аёт ган огирлик катгалиги ва к. к.
Юкламанийг ташки курсаткичлари - мураббий ва спортчи­
ни йуналтиради, машк жараёни айрим машгулотлар ва машк 
вазифаларини микдорий улчамларини белгилайди. Машк ишла- 
рйни режалаштйриш ва хисобга олишда улардан фойдаланилади.
Юкламанинг ички томони - бу тананинг вазифавий имко- 
нйятларини жалб этиш даражаси (ЧСС, нафас олиш хажми, кон 
босими ва бошка курсаткичлар):
Юкламанинг ички курсаткичлари - (тананинг вазифавий 
сйлжишлари курсаткичлари) машки юкларининг максадга муво- 
фйк хажмини, машк юки таъсири остида спортчи танасидаги 
силжишлар динамикасини хакканий бахолашга имкон беради.
Машк юкламанинг катталиги - унинг жадаллиги (тангли- 
гй) ва хажми (микдори) натижаси сифатида белгиланади.
Юкламанийг бу катталикларини бир пайтдаги купайиши 
маълум бир дар'ажага етгунча давом этиши мумкин, бундан 
кейин жадалликйинг усиши хажмини пасайишига олиб келади 
ёки аксинча.
Машк юкламанинг хажми ва шиддати
Х,ажм - ю'клама таъсирининг давомийлиги ва айрим ёки 
купгина машк, машгулот, давр, боскич, давра кабилар вактида 
бажарилган ишларнинг умумий микдори.
Шиддати - машкнинг хар бир холатига (тезлик, такрорлаш 
микдори ва х.к.) юк таъсирининг кучланиши ва кучининг катта­
лиги.
Юклама спортчи танасйта таъсир этиши факат ташки 
омилларга (хажми ва жадаллик) танадаги вегетатив (хаётийлик- 
ни таъминловчи тизим) силжишларгагина эмас, балки бажари- 
лаётган машкларнинг рухий (хусусан сезги) таранглиги ва 
мукобиллаштирувчи мураккаблигига хам богликдир. Ама-
103


лиётда юкнинг мураккаблигини бахоловчи бир неча усуллардан 
фойдаланилади.
Спорт гимнастикаси - акробатика ва снаряддаги элемент- 
лар мукобиллаштирувчи мураккаблигига кура (“А ”,“Б”,“С ”,“Д”) 
гурухларга булинади.
Кураш - кураш усуллари уларни утказиш мураккаблигига 
кура, турли мивдор баллари билан бахоланади.
Юкламалар орасидаги дам олишнинг ах,амияти
Маълумки, машк жараёни дам олишни уз ичига олади. 
Дам олиш уз конуниятларига кура, амалга оширилсагина 
машкнинг ташкилий таркибий кием и булиб колади.
Ута киска ёки узок муддатли дам олиш машк таркибига 
путур етказади, унинг асосий таркибидан ортикча машк 
килганлик ёки етарли машк килмаслик сабабига айланиб 
колади. Мана шундан спорт машкидаги дам олишини тартиблаш 
(юк ва дам олишни нихоятда мувофиклаштириш) муаммоси 
юзага келади.
Машк жараёнидаги дам олиш куйидаги икки асосий 
вазифани бажаради:
1-машк юкларидан кейин иш кобилиятини таъминлашга 
ёрдам беради.
2-юклама самарасини яхшилаш (энг маъкул варианта) 
воситаларидан бири булиб хизмат килади.
Машклар орасидаги дам олиш вактини камайтириб ёки 
купайтириб юк умумий (кумулятив) самарасини купайтириш 
ёки камайтириш мумкин.
Дам олишнинг тикланиш фазаси суперкомпенсация 
фазасидан кейин бошланадиган кайта (редукция) фазаси бош- 
ланмай туриб оралик машгулотлар орасидаги дам олиш хар 
доим эртарок тугаши лозим.
Тикланиш жараёнларининг давомийлиги купинча машгу­
лотлар йуналишига боглик булади.
Спортчи тезлик йуналиши^аги, шунингдек, мукобиллаш­
тирувчи кобилият, тезлик-куч сифати, техник, махоратни 
оширувчи машгулотлардан кейин тезрок тикланади.
104


Одатда, бундай йуналишдаги катта гокламали машгулот- 
лардан кейин тикланиш 2-3 кунда якунланади.
Машгулотлар чидамлиликка йуналтирилган булса, спорт­
чи танасида мухим силжишларни гозага келтиради ва шунинг 
учун тикланиш жараёни секинрок 5-7 кунда руй беради.
Тикланиш жарёнлари тезлиги машгулотнинг куплиги ва 
спортчи махорати даражасига хам боглик. Юкори ихтисослиги 
спортчида тикланиш II ва III разряддагига Караганда 1,5-3 марта 
тезрок якунланади.
Тикланиш жараёнларининг давомийлигига спортчи тана- 
сининг шахсий хусусиятлари ва юкламанинг умумий катталиги 
вдм таъсир килади.
Спортда жахон микёсида эришилаётган ютуклар машк 
жараёни услуби ва мазмунини узгартириш заруратини вазифа 
килиб куймовда ва биринчи навбатда, машк юкининг хам 
хажмини, хам жадаллигини ошириш кузда тутилади.
Машк юкламанинг ^сиши, тикланишининг замонавий во- 
ситаларини тадбщ этилиши спортчиларнинг мослашиш имко- 
ниятларини ошишига, улар янада юкори спорт ютукларига эри­
шишга ёрдам беради. 20-25 йил илгари ёш спортчилар имкония- 
тига тугри келмайдиган холат хозирги пайтда меъёр булиб 
колди. Турли асосий йуналишдаги юкларни тугри мувофиклаш- 
тириб ва кетма-кет куллаб, тикланишнинг катталиги ва вактини 
узаро келиштириб кунига икки ва уч марта машк килиш 
имконияти тугилади.
Уз-узини текшириш учун саволлар:
1. Стандарт ва узгарувчан юклама услубларига таъриф 
беринг.
2. Мусобака машк техникасини яхшилаш учун сиз 
ургатишнинг кайси усулларидан (тулалигича ёки 
кисмлар буйича) фойдаланяпсиз, нима учун?
3. Харакат кургазмалилиги услуби. Сиз кайси холатда 
ундан фойдаланасиз?
5. Мураббий кайси холатларда таклид, огохлантириш ва 
бахолаш усулларини куллайди?
105


6. Мослаштирилган (секин бажариш) курсатиш услубини 
куллашда нима кузда тутилади?
7. Спорт машгулоти кайси холатларида сиз видео ёзувдан 
фойдаланасиз?
8. Спорт машгулотида сиз овоз берувчи мосламадан 
фойдаланганмисиз? Агар фойдаланган булсангиз кайси 
холатда? Эслашга уриниб куринг?
9. Кисмларга булиб ёки тулалигича ургатиш методининг 
ижобий салбий томонлари. Сизга кайси бири маъкул?
10. 
Агар сиз куйидагиларни устиришингиз лозим булса, 
устирувчи, 
пасайтирувчи 
ёки 
узгарувчан 
юкламалариинг кайси усулларини куллайсиз:
а) машгулотдаги иш хажми
б) машгулот жадаллиги
в) техник куникма вариантлари.
11.Кичик, урта, сезиларли ва катта юклама хисобига олин­
ган машк машгулотларига мисол келтиринг.
12.Юкори даражадаги мувофиклаштирувчи ва рухий юкла- 
мага эга булган машкларга мисол келтиринг.
13.Уз ихтисослигингизни хисобга олган холда, юклама 
ташки томони асосий катталикларини курсатиб беринг.
14.К,айталаш холатда ишлашда юкламанинг куйидаги кай­
си асосий йуналиши дам олишнинг катта оралигини 
талаб килади?
тезлик имкониятларини ошириш, 
анаэроб чидамлиликни ошириш, 
аэроб чидамлиликни ошириш.
15. Уз ихтисослигингизга тегишли булган машк мисол и да 
юклама хажми ва жадаллиги орасидаги асосий фаркни 
белгиланг.
5.4. Спорт машгулотида чарчаш ва тикланиш

Download 5,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   103




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish