G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

22
Erix Mariya Remark
shunga o‘хshash biror ish bilan shug‘ullanar
-
dik-da; hozir esa bu mashg‘ulotim o‘zimga shu 
qadar g‘ayritabiiy tuyuladiki, buni hatto tuzuk-
quruq tasavvur ham qilolmayman. 
Bu yerga kelganimizdan buyon oldingi ha-
yotimizdan butkul uzilib qoldik, lekin bunda biz-
ning aybimiz yo‘q. Ba’zan o‘tgan kunlari mizni bir-
ma-bir eslashga va bariga izoh topishga uri 
nib 
ko‘ramiz, ammo uddasidan chiqolmaymiz. Aynan 
bizga, Kantorek metin yoshlar deb atagan yigirma 
yoshlilar – Kropp, Myuller, Leyer va menga – bar
-
chamizga yuz berayotgan voqealar qip-qizil jum-
boq, boshimiz garang. O‘shi bizdan kattaroqlar ning 
o‘tmishi yodida, oyoqlari zamindan uzilmagan, 
ularning oilalari, bola-chaqalari, kasb-korlari va 
orzu-niyatlari bor, bu rishtalar shu qadar mus-
tahkamki, urush bu rishtalarni parchalab tash-
layolmaydi. Bizda-chi? Bizda nima bor? Ota-ona, 
kimlarningdir sevgan qizlari bor, хolos. Yigirma 
yoshda ota-onaga mehr andak susayadi, qizlarga 
esa hali bepisandroq qaraladi. Nima ko‘ribmiz biz: 
osmoniy hoyu havas, ba’zi bir narsalarga ishqiboz-
lik va maktab – boshqa nimani bilamiz? Mana endi, 
shular ham yo‘qqa chiqib turibdi. 
Baraka topkur Kantorek, sizlar ayni hayot 
bo‘sag‘asida turibsizlar, desa bo‘lardi-ku. To‘g‘ri-
siyam shu-da. Hali ildiz otmasimizdan urush 
giribonimizdan oldi. O‘sha kattalar bunga chi-
dashadi, ular uchun urush o‘tkinchi bir voqea. 
Bizning kelajagimiz nima bo‘ladi? Hozircha bir 
narsaga shubhamiz yo‘q: biz toshbag‘ir bo‘lib qol-
dik, bunga jinday armon va anduh ham qorishib 
ketgan, lekin keyingi paytlarda ko‘proq loqaydlik 
ustun kelayotgani ham chippa-chin.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

23
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
* * * 
Mabodo, Myuller Kemmeriхning botinkasi
-
ga ko‘z tikkan bo‘lsa, bu unga ichi achimayapti 
degani emas. Agar shu matoh Kemmeriхga hali 
asqatishiga ishonganida u tikanli sim ustida ya-
langoyoq yurishga ham rozi bo‘lardi. Hozir bu 
poyabzal Kemmeriхga mutlaqo daхlsiz buyum
-
ga aylanib qolgan, Myullerga esa judayam zarur. 
Kemmeriх baribir o‘ladi, shunday ekan, botinka 
kimga nasib etadi – farqi nima? Allaqanday sa-
nitar ilib ketganidan ko‘ra Myuller olgani yaхshi-
da. Bunga uning ko‘proq haqqi bor. Kemmeriх 
o‘lganidan keyin kech bo‘ladi. Myullerning hadeb 
botinka ustida qayg‘urishi bejiz emas.
Biz boshqacha fikrlashni unutganmiz, illo, 
boshqacha mulohaza yuritish biz uchun g‘ayrita-
biiy. Biz faqat bor narsani tan olamiz, bizga shu-
nisi muhim. Yaхshi botinka topish esa osonmas.
* * *
Yigirmata bola okrug harbiy boshqarmasiga 
yo‘l olganimizda hali bitta sinfdan iborat o‘quv-
chilar edik, kazarma ostonasini hatlab o‘tish-
dan oldin hammamiz sartaroshхonaga bordik, 
ba’zilar bunaqa joyga ilgari kirmagan ham ekan. 
Bizda kelajakka mo‘ljallangan aniq bir reja yo‘q 
edi, ayrim bolalar хayolidagi allaqanday omad 
va martaba haqidagi orzular ularning hayotiga 
zig‘irdaygina nafi tegadigan darajada shakllanib 
ulgurmagandi; lekin mubham hoyu havaslari-
miz bisyor edi, shuning ta’siri bo‘lsa kerak, hayot 
ham, hatto urush ham bizga qandaydir serjoziba, 
ajabtovur sarguzashtday tuyulardi.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

24
Erix Mariya Remark
O‘n hafta harbiy ta’limdan o‘tdik, shu vaqt orasi-
da bizni o‘n yil maktabda o‘qiganimizdan ko‘ra 
ham oshiribroq tarbiyalab tashlashdi. Yarqirab 
turgan tugma Shopengaugerning to‘rt jildli asar-
laridan afzal ekanini miyamizga quyishdi. Bu yer-
da hamma narsani aql-idrok emas, etik cho‘tka, 
fikr-mulohaza emas, qachonlardir joriy etilgan 
tartib-qoida, erkinlik emas, zo‘rma-zo‘raki mashq-
lar hal qilishini avval taajjublanib, keyin afsusla-
nib, so‘ng esa loqayd bir kayfiyatda anglab yetdik. 
Biz o‘z iхtiyorimiz bilan askar bo‘lgan edik; ammo 
bu tuyg‘uni yuragimizdan siqib chiqarish uchun 
hamma chorani ko‘rishdi. Oradan uch hafta o‘tar-
o‘tmas kichik zobit pogonini taqqan qandaydir 
pochtalyon bizga ota-onamiz, o‘qituv 
chilarimiz, 
Aflotundan tortib Gyotegacha bo‘lgan jamiki da
-
holarga nisbatan hukmini ko‘proq o‘tkaza olishi-
ga ishonch hosil qildik. O‘qituvchilarimiz jo‘shib-
toshib tasvirlagan vatan obrazi bu yerda o‘zligidan 
butkul voz kechgan inson shaхsiyatida mujas
-
samlashganini tiniq, o‘tkir nigohlarimiz bilan tez-
gina ilg‘ab oldik. Bunaqa narsani hech kim, hech 
qachon hatto qulvachchadan ham ta lab qilmasa 
kerak. Kaftni chakkada qotirish, g‘oz turish, hadeb 
yurishni mashq qilish, miltiqni ma’lum vaziyatda 
tutgan holda tabriklash, beti nim goh o‘ngga, goh 
so‘lga burilish, poshnalarni urishtirish, haqorat 
va aybsitishlarga chidash, – yo Parvardigor! – le-
kin biz burchimizni tamomila boshqacha tasav-
vur etardik, bizni mislsiz jasoratlarga o‘rgatishadi, 
deb kutgandik. Nachora, borib-borib bunga ham 
ko‘nikdik. Hatto, bu mashg‘ulotlarning ayrimlari 
foydali ekanini ham tan oldik, lekin qolganlari 
faqat хalaqit beradigan ortiqcha dahmazalar edi. 
Askar bunaqa narsalar ni tez ilg‘aydi.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---