G’alaba ko’ship qoniwlar

Veneciyalı sawdager Marko Polo 25 jilliq sayaxatiniń 17 jilin Xubilay sarayinda ótkeredi.Ol Evropalilardan birinshi bolip bul jerler (Qitay) haqqinda maǵlıwmat beredi.Evropalilar XIX á Marko Polo XIII á sayaxat etken úlkelerdi óz kózi m kóredi. Marko Polo kitabindaǵı Shıǵıs ellerindegi ápsanawiy bayliqlar 200 jildan soń genuyali teńizshi X.Kalumbta kúshli tásir qaldiradi. Qalalarda bazar hápteniń 1-2 kúninde bolǵan.Londonda birinshi jabiq bazar – Blekuelxoll XIV á aqırında quriladi. Dáslepki bankler XIV-XV á Italiyada payda boladi. Eń belgili yarmarka Fransiyaniń arqa shıǵısindaǵı Shampan grafliginda (orayi Reyms) bolg’an. Birja atamasi – Bryugge qalasindaǵi Burse miymanxanasi janinda sawdagerlerdiń toplanatin jer atinan alinǵan.Birjalar Bryuggede 1409-j,Antverpende 1460-j, Lionda 1462-j payda boladi. XI-XV á bazar, bank,birjalar júzege keledi.Bank – (italiyansha banko) gúrsi,sarraflardıń dúkanindaǵı orinliq atinan alinǵan.
Tema : Aziya mamleketlerinin’ orta a’sir qalalari
Orta a’sirlerdegi Aziyanin’ en’ iri qalalari – Chanyan,Loyan,Xanshjou,Kamakura, Kioto,Osaka,Dehli, Bag’dad,Buxara ha’m Samarqand edi. Aziya qalalari mamleket jerinde payda bolg’anliqtan Evropa qalalarinan parqi feodallarg’a qarsi gu’res alip barmag’an.Qitayda orta a’sir qalalarinin’ payda boliwi ha’m rawajlaniwi IX-XIII a’ tuwra keledi. Basip aliwshiliq urislari Hindistan qalalari rawajlaniwina tosqinliq etken.
Yaponiyada budda shirkewleri do’gereginde – Nara,Xeyyan, ten’iz boyinda – Xyogo,Sakai, baylanis ba’ndirgileri,jollardin’ u’stinde – Otsu, qorg’an a’tiraplarinda-Nagoya qalaları payda bolg’an.Xeyyan qalasi 1177-j órtenip, soń qayta tiklenedi ha’m Kioto ati m paytaxt boladi.
Qitayda XI a’ qalasazliq joqari da’rejege ko’teriledi. Qitayda qalalar gu’lal quwirlar arqali taza suw m ta’miyinlengen,qalani shig’indilardan tazalaw,ot o’shiriw isleri jolg’a qoyilg’an edi. Ma’mlekette ag’ash kem bolg’ani ushin gerbish,tas ha’m gu’laldan keń paydalang’an. Qitayda qalalar imperatorg’a boysing’an.XVI a’ Pekinde 1 mln, Nankinde onnanda ko’p xaliq jasag’an.Irannin’ Isfaxan ha’m Sheraz qalalarinda 200 min’nan artiq xaliq jasadi. Samarqandti “Sayqali ruyi zamin” – Jer ju’zinin’ suliw kelbeti d.a. Musılman mámleketlerde qalalar ulıwma reje boyınsha qurılǵan bolıp, orayda – ark, qala hákimi bekinisi, onıń átirapında – shahristan, tiykarǵı xalıq jasaytuǵın kósheleri menen qurılǵan. Qala átirapında rabad bolıp,ol jerde ónermentler kóshe hám máhálleleri jaylasqan. Shıǵıs qalasazlıǵında tiykarǵı qurılıs materiyalı tas hám gerbishten ibarat edi.