Pul hám bankler pánine kirisiw

_Pul hám bankler pánine kirisiw
Bul pándi úyreniw barisinda paydalanilatuǵin ádebiyatlarǵa birme-bir toqtalip ótiledi.
Házirgi waqittaǵi bazar ekonomikasi sháriyatinda tovar islep shiǵariw hám almaslaw qatnasiqlarin pul hám banklerdiǹ qatnasiǵisiz ámelge asiriw múmkin emes. Sonday-aq, bazar ekonomikasi sháriyatinda hár qanday is-hárekettiǹ tiykarǵi maqseti payda aliwǵa qaratilǵan bolip, bul is-hárekettiǹ tiykarin pul, kredit hám bank dizimi menen baylanisli bolǵan qatnasiqlar quraydi. Bul óz – ózinen, keyingi jillarda, mámleketimiz oqiw orinlarinda ekonomikaliq qánigelerdi tayarlawda “Pul hám bankler” kursiniǹ áhimiyetin keskin asirmaqta.
Mámleketimizdiǹ ekonomika hám finans baǵdarindaǵi joqari oqiw orindari professor – oqitiwshilari tárepinen “Pul hám bankler” oqiw kursi boyinsha oqiwliq hám oqiw qollanbalar jazilǵan. Biraq, olardiǹ barliǵi ózbek hám rus tillerinde bolip, qaraqalpaq tilinde oqiytuǵin studentlerge qiyinshiliq tuwdirmaqta.
Oqiw páni dúzilisi bes bólim hám 21 baptan ibarat bolip, hár – bir baptan soǹ oqiwshiniǹ bilimin bekkemlew maqsetinde bap boyinsha sorawlar hám testler keltirilgen, hár bir bólim soǹinda gilt sózler tórt tilde hám glossariy keltirilgen.
Birinshi bólim “Pul hám pul aylanisi”na baǵishlanǵan. Bap 7 baptan ibarat bolip, onda puldiǹ kelip shiǵiwi hám oniǹ funksiyalari, túrleri, pul dizimi, pul teoriyalari, pul aylanisi hám pul massasi hámde emissiya mexanizmi, bank multiflikatori mexanizmi háreketi hár tárepleme qaralǵan. Bul bólimniǹ ózine tán tárepleriniǹ biri bunda avtor pul hám pul funksiyalari, pul aylanisi tezligi, emissiya, bank multiflikatori túsiniklerine óziniǹ aniqlamalarin bergen, sonday-aq, teǹge hám qaǵaz pullardiǹ kelip shiǵiwi tariyxi boyinsha óz pikirlerin bayan etken. Ózbekistan pul diziminiǹ aӯqamlestiriliwi hám rawajlaniwina, ásirese, plastik kartadaǵi pullar aylanisin jetilistiriwge ayriqsha toqtaǵan.
Ekinshi bólim “Inflyasiya”ǵa baǵishlanǵan bolip, inflyasiyaniǹ mazmuni, sebepleri, túrleri, infdyasiyani ólshew usillari, aqibetleri hám Ózbekistanda inflyasiyaǵa qarsi siyasat, pul reformalari jaritilǵan. Bul bólimniǹ ózine tán tárepleriniǹ biri bunda avtor inflyasiya aqibetleriniǹ nominal dáramat hám real dáramat dárejelerine tásirine tereǹnen toqtaǵan.
Úshinshi bólim “Kredit”ge baǵishlanǵan bolip, bólimde kredittiǹ ekonomikaliq kategoriya sipatinda kelip shiǵiw sebepleri, oniǹ formalari hám túrleri úyrenilgen. Sonday-aq, kredittiǹ ekonomikadaǵi tutqan orni hám milliy ekonomikani rawajlandiriwdaǵi áhmiyeti, kredit dizimindegi banklik emes kredit mekemeleriniǹ is-háreketi bayan etilgen.
Tórtinshi bólim “Bankler”ge baǵishlanǵan. Bólim óz ishine tórt bapti qamtip, banklerdiǹ kelip shiǵiwi, funksiyalari hám ekonomikadaǵi roli hám Orayliq hám kommersiyaliq banklerdiǹ ózine tán tárepleri bayan etilgen.
Besinshi bólimde xaliq araliq valyuta qatnasiqlari hám esap-kitaplari, xaliq araliq finans mekemeleriniǹ shólkemlesiwiniǹ maqset hám waziypalari, olar menen mámleketimiz tárepinen alip barilip atirǵan islerdiǹ mazmuni bayan etilgen.
Oqiw pániniǹ barliq bólim hám baplar e.i.k., dotsent Z.A.Baymuratova tárepinen tayarlanǵan.
Xaliq araliq ekonomikada hám Ózbekistan finans – kredit diziminde júz berip atirǵan jedel sotsial – ekonomikaliq protsessler barliq tarmaqlardaǵiday tálim dizimi aldina, olardan, oqiwliq hám oqiw qollanbalar tayarlawdiǹ qurami hám mazmunina tereǹ talaplardi qoymaqta. Sonliqtanda, avtorlar qaraqalpaq tilinde jazilǵan “Pul hám bankler” oqiw qollanbasin waqti – waqti menen xaliq araliq hám Ózbekistanda júz berip atirǵan sotsial – ekonomikaliq protsessler tiykarinda teoriyaliq – ámeliy tárepten bayitip bariwdi óz aldina maqset qilip, oniǹ bul basiliwin “birinshi basiliw” sipatinda oqiwshilar itibarina usinbaqta.
Ózin-ózi tekseriw sorawlari

1. 
   Pul hám bankler pániniǹ predmeti?
   
2. 
   Pul hám bankler pániniǹ obekti?
   
3. 
   Pul hám bankler pániniǹ basqa pánler menen baylanısı?
   
4. 
   Pul hám bankler pániniǹ úyreniw usılları?
   
5. 
   Pul hám bankler pániniǹ tiykarǵı túsinikleri?
   
6. 
   Pul hám bankler pániniǹ tiykarǵı bólimleri?
   
7. 
   Pul hám bankler páninin úyreniw zárúrligi?
   
8. 
   Birinshi metall pullar hám qaǵaz pullar qaysı jerde hám qashan payda bolǵan?