G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

89-rasm. Poyaning prokambiy, kambiy va о‘tkazuvchi bog‘lamlarning 
turli taraqqiyot darajalari:
1-5 – poyaning taraqqiyot tiplari. Shartli belgilar: BK –birlamchi ksilema, 
BOK – bog‘lamlar orasidagi kambiy, BP - birlamchi pо‘stloq,
BF – birlamchi floema, IK – ikkilamchi ksilema, IF –ikilamchi floema,
K – kambiy, PK – prokambiy, SK – sklerenxima, О‘ – о‘zak.
PK 
BP 
BF 
K 
IF 
IK 
BOK 
IK 
IF 
BF 
BF 
IF 
SK 
BK 
PK 
BF 
BK 
BK 
О‘ 
О‘ 
170

---

Kambiy poyaning uzunasi bo‘ylab cho‘zilgan, ikki uchi uchlik 
yupqa po‘stlik hujayralardan tashkil topgan. Kambiyning keng 
yuzasining ichki tomoni ksilemaga tashqi tomoni floemaga qaragan, 
qolgan tomonlari boshqa kambiy hujayralarga yondoshgan. Kambiy 
hujayralari tangental bo‘linadi (poyaning ustki qismiga parallel 
holatda), bo‘lgan yosh kambiy hujayralarning bittasi initsial hujayralar 
kabi qaytadan bo‘linish xususiyatiga ega. Boshqa yosh hujayralar esa 
yana 2-3-martaba bo‘linadi, hosil bo‘lgan hujayralar initsial 
hujayradan ichkarida joylashgan bo‘lsa u ksilema elementiga aylanadi, 
agar initsial hujayralardan tashqarida joylashgan bo‘lsa floema 
elementlari hosil bo‘ladi. 
Kambiy ichki tomoniga, tashqi tomonga nisbatan ko‘proq 
hujayralarni hosil qiladi, ya’ni ksilema – floemaga nisbatdan ko‘proq 
va tezroq rivojlanadi. Kambiydan hosil bo‘lgan hujayralar ko‘p 
vaqtgacha kambiy hujayralarga o‘xshab turadi va kambiy zonasini 
hosil qiladi. Lekin bu zonada faqat bir qatorgina initsial hujayralar 
bo‘lib, o‘zining faoliyatini ko‘p yillar davomida saqlab qoladi.
Shunday qilib, kambiydan hosil bo‘lgan ikkilamchi ksilemani 
yog‘ochlik deb, ikkilamchi floemani lub deb ataladi. Uzunasiga 
cho‘zilgan hujayralardan tashqari kalta initsial hujayralar ham bo‘ladi 
va ularga ikkilamchi o‘zak nurlari deb ataladi. 
Moddalarning harakati yosh floema va ksilema qavatlari orqali 
bajariladi. Lub bir yildan so‘ng o‘ladi, yog‘ochlik esa ko‘p yillar 
o‘zining o‘tkazuvchilik vazifasini davom ettiradi. Kambiyning qari 
hujayralarini o‘rniga yosh hujayralarni hosil qiladi. Shunday qilib, 
poyada ikki jarayon bir vaqtda ketadi: 1) moddalarni o‘tkazishga yosh 
hujayralar qatnashadi; 2) qari hujayralar ishdan chiqadi. Poyaning 
markaziy silindrining asosiy qismini o‘lik hujayralar tashkil etadi va 
moddalar almashinuvga - o‘tkazishga qatnashmaydi.