G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

55-rasm. Novdalarning bо‘g‘imlari:
1 – 3 – bо‘g‘imlar tipi , 1 -2– yopiq bо‘g‘im, 3 – ochiq bо‘g‘im, 4 – poyada
metamer lar taraqqiyotining umumiy sxema. Shartli belgi: YOB – bargning 
yonbargchasi. 
YOB 
123

---

 
 
1 
5 
4 
3 
6 
А 
2 
B 
1 
2 
56-rasm. Kurtaklarning tuzilishi: 
 
A – yopiq kurtaka: 1 – olcha, 2 – shumtol, 3 – cheryomuxa, 4 – terak,
5 – eman, 6 – grushanka. B – ochiq kurtak: 1 – 2 – boshoqdoshlar a – generativ 
kurtak, b – vegetativ va generativ kurtak. 
124

---

Novdalarning uchki meristemasining tuzilishi va faoliyati.
Kurtakning uchki qismida novdaning uchki meristemasi joylashib – 
apeks deyiladi. Apeks aktiv ishlovchi о‘sish markazi bо‘lib, 
novdaning barcha organlarini va birlamchi tо‘qimalarni shakllanishini 
ta’minlaydi. Apeksning doimiy yangilanib turishini ta’minlovchi 
manba apikal meristemaning initsial hujayralari bо‘lib, apeksning 
uchki qismida joylashgan. Novdaning vegetativ apeksi, ildiz 
apkesidan farq qilib, doimo tashqi tomonga boshlang‘ich bargchalar 
bо‘ritmalarini – barg primordiyalarini (lat. - boshlang‘ich) hosil qiladi. 
Ular pastdan yuqoriga akropetal ketma-ketlik bilan paydo bо‘ladi. 
Poya apeksining о‘sish konusi deb nomlangan uchki – distal qismida 
ikki qavat meristema hujayralari yaxshi kо‘rinadi. Tashqi qatordagi 
hujayralar konusining tashqarisiga perpendikulyar (antiklinal) bо‘linib 
tunika
deb nomlanadi va poyaning birlamchi qoplovchi tо‘qima 
epidermasini hosil qiladi. Tunikaning tagida yotgan meristema 
hujayralarini 
korpus 
deb nomlanib, poyaning barcha ichkaridagi 
tо‘qimalarini - pо‘stloq va markaziy silindrni hosil qiladi (57-rasm).