G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

143-rasm. Ginetseyning har xil tiplari: 
1 – tuguncha; 2 – ustuncha; 3 – tumshuqcha. 
267

---

Evolyutsiya jarayonida eng sodda meva barglarning 
ixtisoslashuvidan uchlari qayrilib stilodiy (ustuncha) shakliga kirgan. 
Ayiqtovondoshlar oilasining vakillarida eng sodda mevachi barglar 
uchraydi. Ginetseyning evolyutsiyasida rо‘y bergan eng muhim 
о‘zgarishlardan biri, bu senokarp ginetseyning va ostki tugunchaning 
rivojlanishidir. Bir necha urug‘chi barglardan tashkil topgan ginetsey 
senokarp
ginetsey deb ataladi. Senokarp ginetseyda mevabarglarning 
tutashib ketishi kо‘pincha tugunchada bо‘lib, stilodiy tutashmasdan 
qolishi mumkin (masalan, labguldoshlar, murakkabguldoshlar, 
chinniguldoshlar va boshqalar). Tutashmay qolgan stilodiy va 
tumshuq parraklariga qarab ginetsey qancha mevachi barglardan 
yuzaga 
kelganligini 
aniqlash 
mumkin. 
Ba’zi 
oilalarda 
(kampirchopondoshlar, sigirquyruqdoshlar, butguldoshlarda) meva 
barglar butunlay tutashib, ustunchani hosil qiladi. Senokarp ginetsey 
uch xil bо‘ladi: sinkarp, Parakarp va lizokarp. 
Sinkarp
ginetsey yoki kо‘p chanoqli (uyali) urug‘chi. Sinkarp 
ginetsey apokarp ginetseydan hosil bо‘ladi. Ularda meva barglarning 
chetlari ichkariga о‘ralib, yonlari bir-biriga tutashadi va chanoq (uya) 
deb ataladigan xonalarga ajralgan bitga gul tuguni hosil bо‘ladi (144-
rasm, 3). 
Parakarp
ginetsey (yunon. para – oldida yondosh, karp os – meva) 
deb bir necha mevachi barglarning yig‘indisidan hosil bо‘ladigan bir 
xonali urug‘chiga aytiladi (gunafshadoshlar, qaraqatdoshlar, 
gazakо‘tdoshlar, shumg‘iyadoshlarga xos belgidir) (144-rasm, 4, 6). 
Lizikarp
ginetsey (yunon. lizis – eritish yо‘qotish) evolyutsiya 
jarayonida sinkarp ginetseyning chanoqlar orasidagi pardasining erib 
yо‘qolib ketishidan bir xonali tuguncha hosil bо‘ladi. Bunday ginetsey 
primula va chinniguldoshlarga xosdir (144-rasm, 7, 8). 
268

---